Wciornastki – małe, ale groźne owady
Od góry: wciornastek zachodni i wciornastek tytoniowiec
Wciornastki to maleńkie owady o długości od 0,8 do 2 mm. Ze swoim żółtawobrązowym kolorem i wąskimi skrzydłami pokrytymi włoskami mogą wydawać się nieszkodliwe. To właśnie ta specyficzna cecha nadała im nazwę Thysanoptera (od greckiego pteron - skrzydła i thysanos - z frędzlami). Termin „wciornastki” pochodzi z greki i oznacza „stonogi”. Chociaż są to ssące oraz gryzące owady, które pomagają zapylać wiele roślin, są one uważane za szkodniki ze względu na rozległe szkody, jakie wyrządzają roślinom. Ich oszałamiająca zdolność reprodukcyjna, zróżnicowana dieta i nienasycona żarłoczność sprawiają, że są potężnymi szkodnikami upraw rolnych i ogrodniczych.
Wciornastki żywią się zawartością komórek roślinnych. Ich aparaty gębowe perforują tkanki liści, aby wyssać płyny, pozostawiając je puste i pełne powietrza, tworząc srebrzyste plamy.
Fot. W.Cranshaw, Uniwersytet Stanowy Kolorado
Na owocach ich ataki objawiają się deformacją i przebarwieniami. Pojawiają się również małe ciemne plamki, odpowiadające ich odchodom. Szkodniki te atakują wiele upraw warzyw, w tym ogórki, pomidory, paprykę i bakłażany. W uprawach ogrodniczych wciornastki powodują uszkodzenia konopi i róż, a także chryzantem, gerber itp. powodując blizny i deformację kwiatów. Problematyczne jest również to, że wciornastki są ważnymi wektorami chorób i mogą przenosić wiele wirusów z jednej rośliny na drugą. Dobrym przykładem jest tospowirus odpowiedzialny za wirus brązowej plamistości pomidora (TSWV) i jego krewny, wirus nekrotycznej plamistości niecierpka (INSV).
Cykl życiowy wciornastków składa się z pięciu etapów: jaja, larwy, poczwarki i osobnika dorosłego. W temperaturze 20°C cały cykl trwa około 19 dni, podczas gdy w temperaturze 25°C może skrócić się do 13 dni. Samice składają jaja w tkankach roślinnych, następnie larwy rozwijają się na liściach, kwiatach i owocach, a następnie przepoczwarzają się w glebie między 3. a 4. stadium rozwojowym.
Spośród bardzo wielu gatunków wciornastków, niektóre są szczególnie szkodliwe dla naszych upraw. Najbardziej rozpowszechniony gatunek, Frankliniella occidentalis (wciornastek zachodni) pochodzi z Ameryki Północnej. Obecnie występuje na całym świecie i atakuje różne uprawy, w tym konopie indyjskie, warzywa i rośliny ozdobne. Thrips tabaci (wciornastek tytoniowiec), który jest szeroko rozpowszechniony na całym świecie, zmienia swój cykl życia i rozmnażania w zależności od temperatury. Atakuje wiele upraw, w tym cebulę, tytoń, pomidory i paprykę. Rozprzestrzenia również wirusy, takie jak wirus mozaiki tytoniu (Tobamovirus). Wreszcie, mniej znany Frankliniella tritici (wciornastek wschodni kwiatowy) żywi się pyłkiem i płatkami kwiatów. Powoduje przebarwienia i blizny na kwiatach, wpływając na niektóre rośliny ozdobne i warzywne.
Istnieje wiele sposobów zwalczania wciornastków. Dobra zintegrowana ochrona przed szkodnikami (IPM) jest zrównoważoną strategią zarządzania populacjami wciornastków. Podejście to łączy w sobie kilka metod kontroli, zapewniając skuteczne zarządzanie przy jednoczesnym zminimalizowaniu wpływu na środowisko. Wczesne monitorowanie i wykrywanie ma kluczowe znaczenie w skutecznym zwalczaniu wciornastków, zanim spowodują znaczne szkody. Stosowanie lepkich pułapek, strategicznie rozmieszczonych w uprawach, jest szczególnie skuteczne w monitorowaniu tendencji populacyjnych. Regularne czyszczenie szklarni, growboxu i instalowanie ekranów nad otworami może zmniejszyć inwazję wciornastków i zapobiec przedostawaniu się tych owadów. W przypadku uprawy outdoorowej należy również pomyśleć o płodozmianie i wyeliminowaniu roślin żywicielskich, które mogłyby zapewnić schronienie. Kolejną opcją jest kontrola biologiczna, która promuje naturalną równowagę i ogranicza stosowanie pestycydów.
W celu zwalczania wciornastków zalecamy wprowadzenie naturalnych drapieżników, takich jak:
- larwy złotooka pospolitego (Chrysoperla carnea),
- drapieżne roztocza (Amblyseius swirskii lub cucumeris)
- pluskwiak kwiatowy (Orius insidiosus)
- nicienie (Steinernema feltiae)
Amblyseius swirskii, Fot. Steven Arthurs, Uniwersytet Florydy
W niektórych skrajnych przypadkach konieczne może być zastosowanie pestycydów (biologicznych lub chemicznych). Aplikacje powinny być ukierunkowane i stosowane w ostateczności, aby zminimalizować wpływ na środowisko i organizmy inne niż docelowe.
Podsumowując, wciornastki stanowią poważne zagrożenie dla wielu upraw ze względu na ich szybką zdolność reprodukcyjną i niszczycielską metodę żerowania. Jednak proaktywne, zintegrowane zarządzanie może zminimalizować ich wpływ. Łącząc regularne monitorowanie, środki kulturowe, kontrolę biologiczną i chemiczną, możliwe jest skuteczne zwalczanie tych szkodników. Trwające badania nad ekologicznymi interakcjami wciornastków otworzą nowe możliwości jeszcze bardziej skutecznego i zrównoważonego zarządzania. Dzięki integracji najnowocześniejszych rozwiązań, takich jak inteligentne czujniki i biopestycydy nowej generacji, uprawiający będą mogli przewidywać zagrożenia ze strony wciornastków i reagować na nie w jeszcze bardziej precyzyjny i przyjazny dla środowiska sposób.
Przeczytaj na Soft Secrets także o:
L
Luke.Konopiacki
