Jean-Baptiste de Lamarck i konopie indyjskie

Luke.Konopiacki
24 Oct 2022

Jean-Baptiste de Lamarck był francuskim botanikiem i przyrodnikiem, twórcą wczesnej teorii ewolucji zwanej lamarkizmem. Po Karolu Linneuszu, który nadał nazwę binominalną Cannabis Sativa L, Jean-Baptiste de Lamarck jako pierwszy zidentyfikował drugi podgatunek konopi tj. konopie indyjskie Cannabis Sativa L subsp. Indica.


Jean-Baptiste Pierre Antoine de Monet, chevalier de La Marck urodził się 1 sierpnia 1744 roku w Bazentin-le-Petit w Pikardii. Był najmłodszym z 11 dzieci, a jego rodzina należała do niższej szlachty. Jako najmłodsze dziecko Jean-Baptiste Lamarck był przeznaczony do stanu kapłaństwa. Jednak w 1761 roku wstąpił do wojska i został żołnierzem garnizonu na południu Francji. To właśnie tam zainteresował się zbieraniem roślin. Podczas służby odniósł rany i musiał opuścić wojsko. To wtedy postanowił zostać botanikiem.

Dzięki swojej znajomości z Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon, dyrektorem Jardin du Roi (Królewskiego Ogrodu), opublikował w 1778 roku swoje 3-tomowe dzieło "Flore française". Zawarł w nim krótki opis wszystkich roślin naturalnie rosnących we Francji. Oprócz opisu ich morfologii dzieło to zawiera także informacje o ich wykorzystaniu w medycynie i innych dziedzinach. Lamarck twierdził, że potrafi stworzyć nowy system identyfikacji roślin lepszy niż wszystkie inne, w tym system słynnego szwedzkiego przyrodnika Carla von Linné. W swojej pracy stosował klucze dychotomiczne ułatwiające identyfikację. Publikacja "Flore française" została sfinansowana przez rząd, a Lamarck otrzymał pieniądze uzyskane ze sprzedaży. W Internecie możemy znaleźć zdigitalizowaną wersję dzieła pod tym linkiem.

Znajomość i poparcie wcześniej wspomnianego hrabiego Buffona umożliwiło mu dostanie się w 1779 roku do Akademii Nauk. Dwa lata później został mianowany korespondentem King's Garden. Po czym w 1788 roku został mianowany królewskim botanikiem i kuratorem królewskiego zielnika w Królewskim Ogrodzie przez następcę hrabiego Buffona, Flahaulta de la Billarderie.

W latach 1783-1792 stworzył Encyclopédie méthodique, dzieło botaniczne w trzech tomach. Publikował również artykuły z zakresu botaniki w Mémoires de l'Académie des sciences. W 1792 roku został współautorem Journal d'histoire naturelle.  W 1793 roku Ogród Królewski stał się częścią Muzeum Historii Naturalnej. 12 naukowców pracujących w Jardin du Roi zostało mianowanych profesorami i współadministratorami nowego muzeum. Utworzono dwie katedry botaniki i przyznano je botanikom Antoine-Laurentowi de Jussieu i René Desfontaines. Lamarck, który wcześniej poświęcił się botanice, radykalnie zmienił wtedy swoją karierę, zostając mianowany profesorem od owadów, robaków i zwierząt mikroskopijnych, nazwanych później "zwierzętami bez kręgów".  To właśnie on był on twórcą terminu bezkręgowce i jednym z twórców terminu biologia w 1802 roku.

Od lat 90. XVIII wieku zaczął również propagować teorie dotyczące fizyki, chemii i meteorologii. W 1802 roku opublikował swoje dzieło o geologicznej historii Ziemi o nazwie „Hydrogeologia”. Jego teoria czterech pierwiastków przeciwstawiała się postępom chemii pneumatycznej Antoine-Laurenta Lavoisiera. Lamarck był uważany za naturalistę-filozofa i krytykowany przez swoich rówieśników. W 1800 r. Jean-Baptiste de Lamarck po raz pierwszy przedstawił swoją rewolucyjną teorię zmienności gatunków swojej klasie zoologii bezkręgowej w Muzeum Historii Naturalnej. Swoją teorię przemian organicznych rozwinął w "Recherches sur l'organisation des corps vivants" w 1802 r. i "Philosophie zoologique" w 1809 r. Swoje wielotomowe dzieło "Histoire naturelle des animaux invertébrés" dotyczące klasyfikacji bezkręgowców opublikował w latach 1815-1822. W latach 1799-1810 wydawał także roczniki meteorologiczne z artykułami naukowymi i corocznymi prognozami pogody.

Podkreślał wpływ Księżyca na warunki pogodowe. Stworzył klasyfikację chmur, którą opublikował w swoich rocznikach meteorologicznych z 1802 i 1805 roku.

Konopie

W 1785 roku Jean-Baptiste de Lamarck zidentyfikował podgatunek cannabis indica. Nazwał je konopiami indyjskimi, po łacinie cannabis indica, ponieważ otrzymał próbki konopi z Indii. W przeciwieństwie do podgatunku sativa, który był wówczas europejską konopią tekstylną, cannabis indica ma działanie psychotropowe. W tradycyjnej taksonomii, która obecnie jest kwestionowana, wyróżnia się trzy podgatunki Cannabis sativa L: cannabis sativa (konopie uprawne), cannabis indica (konopie indyjskie) i cannabis ruderalis (konopie dzikie). Te ostatnie zostały opisane po raz pierwszy przez rosyjskiego botanika Dmitrija Janiszewskiego w 1924 r. 

Z ciekawostek, od 1908 roku Jean-Baptiste de Lamarck ma pomnik, który znajduje się w Jardin des plantes w Paryżu. Posąg z brązu wykonał rzeźbiarz Léon Fagel. Przed pomnikiem 18 czerwca 1976 roku odbył się pierwszy wiec Appel du 18 Joint na rzecz legalizacji marihuany. Przed pomnikiem umieszczono roślinę konopi, a filozof François Châtelet odczytał manifest Appel du 18 Joint, który został opublikowany tego samego ranka w gazecie Libération. 

L
Luke.Konopiacki