Cannabis Japonica: Shinto & the Spirit of 麻

Het Japanse shinto wordt gezien als het spirituele hart van Japan, nauw verbonden aan de nationale identiteit en geschiedenis. De meerduidigheid van het teken weerspiegelt de veelzijdigheid en de lange geschiedenis van vezelhennep in de Japanse cultuur. De tentoonstelling Cannabis Japonica: Shinto & the Spirit of 麻  (24 juni 2023 – 17 maart 2024), samengesteld in samenwerking met gastcurator Yuko Ogino, laat zien hoe hennep in Japan tot op de dag van vandaag een bijzondere spirituele positie heeft.

De zuiverende rol van hennep

Shinto kent een breed scala aan Japanse rituele tradities en ceremonies, die gericht zijn op materiële en spirituele reiniging, purificatie, ten einde in contact te komen met kami. Kami zijn vitale krachten in de natuur. Men weet dat welvaart en welzijn afhankelijk zijn van een harmonische relatie met de natuur, waarvan de mens immers ook deel uitmaakt. 麻 is een wezenlijk onderdeel van die levensvisie, want aan de hennepplant en producten van de goudkleurige vezels wordt een zuiverende functie toegekend. Het is een paradoxaal gegeven dat in land waar cannabis een sociaal taboe en illegaal is, deze plant onmiskenbaar ook een spirituele functie heeft. In het middelpunt van de presentatie staat een klein Japans huisaltaar (kamidana), afkomstig uit het meest prestigieuze shintoheiligdom, de Ise Jingu. Het museum biedt hiermee een tijdelijk tehuis aan kami, die aanwezig zijn door middel van amuletten (kamifuda) uit drie Japanse shintoheiligdommen. Het altaar is in gebruik genomen tijdens een besloten ceremonie bij de aanvang van de tentoonstelling, onder leiding van shintomeester Paul de Leeuw. Gedurende de tentoonstelling wordt het met wekelijkse offers in ere gehouden. Het museum honoreert hiermee Japanse shintogebruiken en biedt bezoekers de mogelijkheid die van dichtbij te ervaren. Speciaal voor deze tentoonstelling zijn door Yamakawa, een gespecialiseerd atelier in Kyoto, een aantal hennepvoorwerpen gemaakt die van oudsher een plek vinden in Japanse shintoheiligdommen. Zo zal boven de entree van de tentoonstelling een shimenawa hangen, een dik gevlochten touw dat traditioneel werd gemaakt van hennepvezels en waarmee een heilige plek voor de kami wordt gemarkeerd. Bij het altaar in de tentoonstellingsruimte hangt een speciaal koord van hennepvezels (een suzuo) waaraan een bel is bevestigd. Deze wordt gebruikt om bezoekers te zuiveren en de aandacht van de kami te vragen. De presentatie biedt een unieke ervaring in het hart van Amsterdam, voor mensen die misschien nooit een shintoheiligdom in Japan zullen bezoeken.

De tentoonstelling Cannabis Japonica: Shinto & the Spirit of 麻 is gemaakt in samenwerking met gastcurator Yuko Ogino, oprichter en directeur van de NPO Society for Rebalance Kyoto en voorzitter van Project Japan, een organisatie die tot doel heeft traditionele Japanse cultuur een plek te bieden in het moderne leven. Paul de Leeuw is shintomeester van Yamakage Shinto Holland Saigu in Amsterdam. Dankzij deze bijzondere samenwerking verbreden we ons perspectief op de collectie en op de globale cannabisgeschiedenis, en realiseren we een langgekoesterde droom van museumdirecteur Ben Dronkers om aandacht te besteden aan dit fascinerende onderwerp.