Propagandamachine draait op volle toeren

  Kosten noch moeite worden bespaard om ons ervan te overtuigen dat de harde aanpak van de wietindustrie succesvol is. In Brabant, de wietschuur van Nederland, werken lokale omroepen en kranten kritiekloos mee aan de propagandamachine van de opsporingsinstanties. Maar hoe succesvol is deze aanpak nou eigenlijk? Net na de kerst zond de regionale televisiezender Omroep Brabant een special van maar liefst 35 minuten uit van ‘Bureau Brabant’. De uitzending is gemaakt door E-Media Productions, dat wekelijks een opsporingsprogramma maakt voor Bureau Brabant. Op de aftiteling zien we dat de special een productie van Jim de Koning is. De Koning is de politieagent en schrijver die ook Flikken Maastricht maakte. In een interview vertelt hij dat dit soort uitzendingen belangrijk zijn om het politiewerk in beeld te brengen.

Samen sterk

In de uitzending zien we hoe verschillende opsporingsinstanties binnenvallen bij een bedrijf dat auto’s omkat, een illegaal lab voor synthetische drugs en - hoe kan het ook anders - een professionele hennepkwekerij waar volgens een van de dienders voor tenminste 250.000 euro aan apparatuur staat. Dat komen ze niet tegen in woningen, benadrukt de man verschillende malen. We zien hoe de politie, het Openbaar Ministerie, de gemeente, de FIOD, het verbond voor verzekeringsmaatschappijen en energiebedrijven om beurten de panden betreden. Officier van Justitie Jolanda Dijk-Vermeulen legt uit dat van tevoren is bekeken wie de beste kaarten heeft. Die gaat als eerste naar binnen. Er zijn 125 mensen extra ingezet op de strijd tegen de ondermijning van de wietindustrie. In Oost-Brabant zijn inmiddels 25 rechercheurs fulltime bezig met de aanpak van synthetische drugs en hennepteelt. Saillant detail: de Belastingdienst wil niet voor de camera vertellen wat hun rol is in de strijd tegen ondermijning, omdat ze bang zijn dat het de veiligheid van hun medewerkers in gevaar brengt. Ondertussen zien we beelden van de bedreigde burgemeester in Helmond.

Boodschap

De boodschap van de uitzending is duidelijk. Als criminelen eenmaal grip op je hebben, dan laten ze je niet meer los. Heel beangstigend. Burgers en bedrijven moeten daarom oppassen dat ze criminelen niet ‘onbewust’ faciliteren. “Ondermijning is de verwevenheid van de onderwereld met de bovenwereld”, legt rechercheur Freek Pecht uit. Volgens eenheidscoördinator synthestische drugs Richard Martens kan de onderwereld niet zonder de legale bovenwereld. Criminelen gebruiken faciliteiten die ook de gewone burger nodig kan hebben. Als voorbeeld noemt hij een bedrijf dat pompen levert voor de watertoevoer bij hennepplanten. Zo’n bedrijf faciliteert de criminaliteit. En bouwmarkten zouden volgens een andere rechercheur kritischer moeten zijn bij het verkopen van 100m2 vijverfolie, terwijl het buiten vriest.

Natte vingerwerk

Onder in beeld verschijnen lopende teksten met grote ronde getallen. In 2014 zijn er in Brabant 1400 kwekerijen opgerold. In 2015 is er 10 miljoen afgepakt bij criminelen. In beeld zien we loodsen vol dure auto’s en motoren. Is dat veel? Misschien wel, misschien ook niet. Ik lees regelmatig over gevallen waarbij die in beslag genomen spullen weer terug bezorgd moeten worden omdat ze onrechtmatig in beslag zijn genomen. In hoeverre is dat meegenomen in de berekening? En in hoeverre wegen de inkomsten op tegen al die extra mankracht? Het zijn zomaar wat vragen die in mij opkomen als ik dit soort getallen zie. Nog zo’n cijfer. Volgens het Platform Energiediefstal is er 180 miljoen euro aan energie gestolen. Dat moeten wij met zijn allen betalen, houdt de presentator ons voor. Verder schat het platform dat er in totaal 5500 tot 6800 kwekerijen in Brabant zijn, die samen 340 ton wiet per jaar produceren. En dan volgt steevast de bewering: omdat Brabantse blowers dat niet opgerookt krijgen is het merendeel bedoeld voor de export. Hoppa. Zo is het plaatje weer rond. Verschillende media berichten naar aanleiding van de uitzending dat de hennepteelt in Brabant 1 miljard oplevert. Een simpele rekensom leert ons dat een kilo wiet in dat geval gemiddeld 2900 euro doet. Dat moet wel hele slechte wiet zijn... denk ik dan.

Kritische journalist?

Je zou toch verwachten dat een kritische journalist een keer vragen stelt over dit soort cijfers en beweringen. Als er inderdaad 340 ton wiet in Brabant wordt geproduceerd (wat dus een schatting is van een partij die er belang bij heeft dat dit cijfer zo hoog mogelijk is), hoe weten we dan zo zeker dat die wiet de grens overgaat? Waarom zou die wiet niet naar de rest van Nederland gaan? Daarnaast verbaas ik me er steeds weer over dat iedereen er vanuit gaat dat het aantal opgerolde hennepplantages een graadmeter is voor het werkelijk aantal kwekerijen. Dat er in Brabant – en tegenwoordig ook in Gelderland – zoveel hennepplantages worden opgerold, zegt vooral iets over de toegenomen opsporingscapaciteit. In Brabant is al jarenlang een speciale Taskforce Hennepteelt aan het werk. Het is dus geen wonder dat daar relatief veel hennepplantages worden opgerold. Als die taskforce ook in andere regio’s actief zou zijn, voorspel ik dat ook daar het aantal opgerolde wietplantages toeneemt.

Tegeltjeswijsheid

Op 18 maart 2016 vindt in de Utrechtse Jaarbeurs De Dag van de Ondermijning plaats. Geïnteresseerden kunnen zich die dag voor 325 euro (vroegboekprijs) laten bijpraten over de werkwijze van ondermijnende criminelen. Hoe werkt de verbinding tussen de boven- en onderwereld in de praktijk? Het motto van de dag: zichtbaar maken wat onzichtbaar is. Er zijn onder andere experts aanwezig die zich bezighouden met de strijd tegen motorbendes, milieucriminaliteit en mensenhandel. De ondermijning van hennepteelt staat ook weer op het programma. Het is nog niet bekend welke expert daar iets over komt vertellen. In 2014 vervulden Henny Schilder en Ben van der Hoeven de rol van wietexpert. In hun presentatie trakteerden zij de toeschouwers op een pakkende tegeltjeswijsheid: “De Misdaad is al georganiseerd... Nu de overheid nog.” Een ingewikkeld schema laat zien dat de misdadiger die in het midden is afgebeeld met een balkje voor zijn ogen tientallen contacten heeft met legale en minder legale bedrijven en personen.

‘Trusted criminals’

De speciale uitzending over ondermijning van Bureau Brabant is bedoeld om burgers bewust te maken van hun rol in het faciliteren van criminelen. Ondanks alle inspanningen lijkt het maar niet te lukken om burgers ervan te doordringen dat mensen die zich bezighouden met wiet zware criminelen zijn. De Tilburgse hoogleraar bestuurskunde Pieter Tops, een van de sprekers op de Dag van de Ondermijning, heeft daar een verklaring voor. Het gaat hier om zogenoemde trusted criminals. Burgers hebben volgens hem meer vertrouwen in ‘wietcriminelen’ dan in de overheid. Dat zou zomaar eens waar kunnen zijn. Of speciale uitzendingen over ondermijning helpen om dat vertrouwen terug te winnen, betwijfel ik echter sterk. De boodschap ligt er te dik bovenop en de cijfers zijn te rond. De meeste burgers voelen natuurlijk haarfijn aan dat dit propaganda is.