Pøbel - Muurkunst in het hoge Noorden
Pøbel uit Noorwegen is een coole graffitimaker met een scherpe sjabloontechniek en boodschap. Hij wil ‘verhalen vertellen’ en mensen aan het denken zetten. Behalve in steden schildert hij ook in de natuur en afgelegen gebieden in het uiterste noorden.
De spuitbuskunstenaar is bekend geworden om zijn muurschilderingen op de Lofoten-eilanden. Dit gebied trekt zomers avontuurlijke reizigers aan door de fotogenieke landschappen en twee bijzondere natuurverschijnselen: de midzomernachtzon en het noorderlicht. Op zijn terugkerende trips maakte hij sinds 2005 schilderingen op houten bouwsels en leegstaande huizen. Eerst alleen, toen samen met een vriend en later vergezeld door de Noorse kunstenaar Dolk. Om mensen te verrassen, zetten ze geen foto’s van de schilderingen online.
Politiek statement
Pøbel: “Ik kon niet begrijpen waarom daar zo veel leegstaande gebouwen zijn. Er is daar immers veel toerisme en de overheid heeft genoeg geld. De schilderingen werden daarom een politiek statement. We wilden de aandacht vestigen op het feit dat steeds meer mensen uit dit gebied wegtrekken.” Ze wilden er een festival omheen organiseren en andere kunstenaars uitnodigen. “We zouden dan met zijn allen in één week veel verlaten panden kunnen beschilderen.” Dat bleek lastig uitvoerbaar. “We konden het niet zo maar illegaal doen. Daarvoor moesten we in contact komen met alle eigenaren en dat bleek een onmogelijke klus. Het gebied is heel groot.”
Sjabloonvellen
Pøbel (Noors voor vandaal) woont in het zuiden vlakbij Stavanger, in de regio waar hij opgroeide. Eerder heeft hij enkele jaren op Lofoten gewoond. Hij voelt zich niet zo thuis in de populaire street art-scene en doet de dingen op zijn eigen manier. “Street art werd op een gegeven moment wat al te liefjes en commercieel. Dat is met alle creatieve dingen zo. Ik hou niet van puur decoratieve schilderingen. Ik wil een verhaal brengen,” vertelt hij. Hij gebruikt spuitbussen en grote aan elkaar geplakte sjabloonvellen. Als hij bij een afgelegen huis in alle rust kan werken, heeft hij alle vellen van tevoren uitgetekend en aan elkaar geplakt tot een grote rol. Die rolt hij van boven naar beneden uit. Soms gebruikt hij één groot stuk zeil. Ter plekke snijdt hij dan de stencils uit. Daarna schildert hij soms nog details met diverse kwasten. De stenciltechniek heeft hij door jarenlang uitproberen verfijnd. Het beeld maakt hij met foto’s, die hij met Photoshop bewerkt. De sjablonen snijdt hij met de hand uit. Door zijn precisiewerk levert dit krachtige beelden op, die enorm opvallen.
Filmacademie
Hij heeft een creatieve opleiding gedaan, maar niet wat je zou verwachten: filmacademie: “Ik werkte al met stencils op mijn zestiende. Ik zag het altijd als een leuke hobby. Het was eind jaren negentig, internet was er nog niet. Na een paar jaar kwam ik erachter dat er in het buitenland een hele street art-scene was. Toen ging ik buiten schilderen en reizen. Op het moment dat ik wilde studeren was er in kunst, en zeker in graffiti, geen geld te verdienen. Dus ging ik filmschool studeren. Ik heb mijn master degree gehaald.” Pøbel: “Tijdens mijn studie bleek dat ik toch kon leven van mijn graffiti, schilderen en stencilwerk. Ik heb wat met film geëxperimenteerd, maar ben er niet mee doorgegaan. Ik hield bovendien niet zo van het Noorse filmwereldje. Dat is een hele kleine scene, alles is zeer low budget en er is maar weinig werk.” Hij vervolgt: “Wat ik graag wil, is verhalen vertellen. Bij film is het heel moeilijk als je de positie van regisseur hebt. Je bent van veel andere mensen afhankelijk.”
Superhelden
Zijn schilderingen zijn maatschappijkritisch, met een portie zwarte humor. Terugkerende thema’s zijn het milieu, de opwarming van de aarde en het kapitalisme. Verder beeldt hij regelmatig superhelden af als sukkelende oudjes in een rolstoel of gedegradeerd tot vuilnisophaler. De verkoop van schilderijen en prints via internet levert hem genoeg geld op om van te leven. Dat geeft hem de vrijheid om andere projecten te doen. Op een van zijn trips naar het noorden trok hij naar het plaatsje Vardø, dat in het uiterste puntje ligt. “Hier zag ik net als op Lofoten leegstand. Sinds de jaren zestig is de bevolking er gehalveerd van vierduizend tot tweeduizend inwoners. Door de daling van de visserij staan een groot aantal winkels, bedrijven en huizen leeg. Om dit onder de aandacht te brengen, wilde ik hier ook leegstaande panden gaan beschilderen, maar dan samen met anderen in de vorm van een festival. Dat was in deze kleine plaats makkelijker te organiseren.”
Komafest
Met steun van het North Norwegian Art Center hield hij in de zomer van 2012 het evenement Komafest, waarvoor hij in Vardø elf bekende graffitkunstenaars uit verschillende landen uitnodigde. Gedurende twee weken maakten zij elk diverse grote muurschilderingen op leegstaande gebouwen. De bewoners hielpen met het evenement mee als vrijwilliger en leenden materiaal en hoogwerkers. Bijna honderd eigenaren van gebouwen gaven vooraf hun toestemming om deze te beschilderen. Bij de onderwatertunnel, die het plaatsje verbindt met het vasteland, liet hij met graafmachines een oude verhuisbus met zijn neus in de grond zetten. Pøbel: “Deze bus werd indertijd gebruikt om wegtrekkende families en hun bezittingen te verhuizen. In de cabine is een tijdscapsule gestopt met spullen van bewoners. Met een brief aan de stad, waarin staat dat men deze over vijftig jaar mag openen.”
Sociaal werk
De bevolking in Vardø groeit weer, er worden panden gerenoveerd, de werkgelegenheid groeit en diverse culturele projecten en festivals blazen de stad nieuw leven in. Toerisme is een groeiende inkomstenbron. De muurschilderingen leverden veel publiciteit op en hebben gezorgd voor een positieve vibe. Het jaar daarop renoveerde hij in Vardø een leegstaand gebouw tot galerie. Hij verzamelde viltstifttekeningen op canvas van 150 bewoners en exposeerde deze in de galerie. “Ik doe de laatste jaren meer sociaal gericht werk,” vertelt hij. “Als ik een schildering maak, wil ik dat mensen deze zien en gaan nadenken. De manier van communiceren is beperkt. Bij sociaal werk kun je je fantasie op vele verschillende manieren uiten. En je kunt de mensen uit de omgeving erbij betrekken. Dan is het niet alleen jíj, die een verhaal aan het publiek vertelt.”
