Afscheid van een legende

Op 8 mei overleed in Amsterdam journalist en cannabisactivist Koos Zwart, Weinig mensen hebben zoveel invloed gehad op de Nederlandse cannabiscultuur als Koos. Soft Secrets blikt terug.

Op 8 mei overleed in Amsterdam journalist en cannabisactivist Koos Zwart, Weinig mensen hebben zoveel invloed gehad op de Nederlandse cannabiscultuur als Koos. Soft Secrets blikt terug.

Met Koos Zwart verliest Nederland een van de markantste en meest effectieve cannabisactivisten uit  de geschiedenis. Bij het grote publiek was hij vooral bekend van de Beursberichten voor wiet en hasj die hij in de jaren zeventig voorlas bij het legendarische VARA radioprogramma In de Rooie Haan. Hij haalde er tot in Japan de media mee en inspireerde Kees van Kooten bij het personage Koos Koets, de “oudere jongere” uit Juinen. Koos was de zoon van Irene Vorrink, minister van volksgezondheid in het kabinet Den Uyl. Samen met toenmalig minister van justitie Dries van Agt was Vorrink in 1976 verantwoordelijk voor de wijziging van de Opiumwet. Koos heeft er zijn levenswerk van gemaakt om de erfenis van zijn moeder, het gedoogbeleid, de scheiding tussen soft en hard drugs en de decriminalisering van drugs en consumenten van drugs, te beschermen en uit te bouwen. 

Zijn eerste grote succes was het driedaagse Holland Popfestival in het Kralingse Bos in Rotterdam in 1970. Koos had met de politie afgesproken dat zij niet zouden ingrijpen bij gebruik van drugs. Vooral  hasj, maar er zaten ook heel wat festivalgangers “op de klont”, oftewel: hadden LSD gebruikt. Om de deal met de politie rond te krijgen, moest Koos garanderen dat er niemand zou overlijden tijdens het festival. Een onmogelijke eis, maar hij stemde in. En er vielen geen doden. Integendeel: het “gedoogbeleid” op het festival pakte wonderwel uit, mede dankzij de “flip-teams” die Koos aanstuurde. Iedereen die een bad trip had, werd opgevangen. De term “harm reduction” bestond nog niet, maar Koos bracht dit concept al in de praktijk. 

Ene Henk de Vries uit Amsterdam profiteerde meteen van Koos’ baanbrekende werk. Hij verkocht luciferdoosjes hasj en wiet op het festival. Dat ging zo goed dat hij met de opbrengst een coffeeshop kon beginnen, die hij naar zijn hond vernoemde: De Bulldog. Ook typerend: Koos deed zijn werk achter de schermen. Discreet en onzichtbaar voor de pers en het publiek. Dat zou altijd zo blijven. Talloze coffeeshopondernemers hadden zijn nummer in hun telefoon staan voor als het echt mis ging, met de gemeente of na een politie inval. In zo’n crisissituatie was Koos op zijn best en wist hij net zolang te polderen en te praten tot er een schikking lag die voor beide partijen acceptabel was. 

Tot 1988 werkte Koos voor de VARA; oudere lezers zullen zich het radioprogramma (P)Opdonder herinneren, dat hij presenteerde en samenstelde. Nog oudere lezers kennen Koos van zijn artikelen in Hitweek/Aloha, hét underground tijdschrift van de jaren zestig. In die tijd was hij ook betrokken bij de oprichting van Fantasio en Paradiso in Amsterdam, de Stichting Drugs Informatie en Provadya, rondreizende alternatieve muziekavonden, die de basis legden voor de gesubsidieerde jongerencentra en regionale poppodia. Daar ontwikkelde zich het fenomeen “huisdealer”, één gedoogde dealer voor cannabisproducten. Bij de wijziging van de Opiumwet in 1976 had het kabinet deze huisdealer op het oog. Niet de coffeeshop, want die hebben we te danken aan de gezonde Hollandse ondernemersgeest.

Na zijn afscheid van de VARA ging Koos zich full time inzetten voor de belangen van de consumenten én de ondernemers in cannabisland. Hij was initiatiefnemer van de Bond van Cannabis Detaillisten (BCD) en medeoprichter van het PCF, voorloper van het PCN (Platform Cannabisondernemingen Nederland). Jarenlang leidde Koos de PCN vergaderingen, van Eindhoven tot Sneek. Zijn monologen waren zowel geliefd als gevreesd: niemand wist meer van cannabis, coffeeshops en drugsbeleid dan Koos, maar hij kon er wel heel uitgebreid over oreren. Gerrit Jan ten Bloemendal van coffeeshop De Os in Leeuwarden werkte intensief samen met Koos. Bij het afscheid in crematorium Westgaarde op 17 mei sprak hij de volle aula toe over zijn vriend en leermeester: 

“Ik ben zeer bedroefd en erg verslagen vanwege het overlijden van Koos Zwart: journalist en idealist, collega-redacteur en (politiek) adviseur, initiator en organisator, docent, onderzoeker, analyticus en cannabisconsument, visionair en filosoof en bovenal eigenzinnig lief mens: onvervangbaar zijn bijdrage, onbeschrijfelijk het gemis.” 

Andere sprekers waren Koos’ voormalige levenspartner Nouschka Barkhuis, August de Loor van het Adviesburo Drugs en Margriet van der Wal van de Bredase coffeeshopbond ABC. Een zichtbaar aangedane Armand speelde een indrukwekkende set van drie nummers. Hij kende Koos al “toen hij nog niet blowde”. Naast veel coffeeshopondernemers, waren er ook medewerkers van Hitweek/Aloha, onder wie Marjolein Kuijsten en vormgever Piet Schreuders. Het was een waardig afscheid, van een bijzonder mens en een groot strijder. In de lentezon voor het crematorium werden joints en herinneringen gedeeld. Geheel in de geest van Koos.  

Rust zacht, ouwe kameraad!