Wola w si?owni ?ycia

Polscy naukowcy podpowiadaj?, jak skutecznie trenowa? musku?y naszej woli i opanowa? trudn? sztuk? samokontroli. Serwis PAP – Nauka w Polsce ostatnio szuka? odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak ci??ko przychodzi nam wytrwa? w postanowieniach? I czy siln? wol? da si? "rze?bi?" jak musku?y?

Polscy naukowcy podpowiadaj?, jak skutecznie trenowa? musku?y naszej woli i opanowa? trudn? sztuk? samokontroli. Serwis PAP – Nauka w Polsce ostatnio szuka? odpowiedzi na pytanie, dlaczego tak ci??ko przychodzi nam wytrwa? w postanowieniach? I czy siln? wol? da si? "rze?bi?" jak musku?y?

Na hartowanie si?y woli nie ma jednej recepty, ale pewne proste ?wiczenia wzmacniaj?ce samokontrol? mog? by? pomocne - twierdzi neurokognitywista, dr Mateusz Hohol z krakowskiego Centrum Kopernika Bada? Interdyscyplinarnych. Do niedawna s?dzono, ?e o sukcesie ?yciowym decyduje przede wszystkim inteligencja. Wspó?cze?ni psycholodzy cz?sto podkre?laj? jednak, ?e wytrwa?o?? i umiej?tno?? panowania nad swoimi reakcjami równie? decyduj? w du?ej mierze o tym, czy nasze ?ycie b?dzie udane. Czy jednak w ogóle warto walczy? z ró?nymi pokusami, takimi jak objadanie si? s?odyczami, je?li poprawiaj? one - nawet na krótko - nasze samopoczucie? "Rezygnowanie z czego?, czego pragniemy, mo?e nas kosztowa? du?o wysi?ku. Ale eksperymenty psychologiczne wskazuj?, ?e samokontrola ma pozytywny wp?yw na nasz rozwój" - zaznacza dr Hohol. Badania rozpocz?te w latach 60. przez Amerykanina Waltera Mischela sugeruj?, ?e czteroletnie dzieci, które potrafi? powstrzyma? si? od jedzenia ?akoci, radz? sobie znacznie lepiej w pó?niejszym ?yciu - uzyskuj? lepsze wyniki w testach szkolnych, lepiej zarabiaj?, a tak?e s? szcz??liwsze w ?yciu osobistym. To sk?ania psychologów do roztrz?sania tajemnic "silnej woli" czy te? raczej "samokontroli" (wspó?cze?ni badacze u?ywaj? cz??ciej tego drugiego s?owa). Problemy stoj?ce przed badaczami zaczynaj? si? od k?opotów definicyjnych. "Poj?cie samokontroli czy silnej woli jest nieprecyzyjne. W przyrodzie co? takiego nie istnieje - jest to psychologiczny konstrukt, obejmuj?cy ró?ne procesy i zachowania, podobnie jak np. inteligencja. Cho? wskaza? mo?na struktury neuronalne, odpowiedzialne za kontrol?, w mózgu nie ma jednego >>o?rodka silnej woli<<" - wyja?nia dr Hohol. Jednym z czo?owych badaczy samokontroli jest ameryka?ski psycholog eksperymentalny, Roy Baumeister, który wprowadzi? do obiegu naukowego metafor? "mi??nia woli". Jego zdaniem kontrola nad sob? samym przypomina mi?sie?, który na skutek wysi?ku s?abnie, ale który mo?na te? trenowa? - tak jak kulturysta "rze?bi" na si?owni swoje musku?y, tak by podnosi? coraz to wi?ksze ci??ary. Z obserwacji wynika, ?e ludzie ró?ni? si? pod wzgl?dem zdolno?ci do hamowania zautomatyzowanej reakcji. Sk?d bierze si? ta ró?nica? Na ile jest ona zdeterminowana genetyczne, a na ile wynika z edukacji i wp?ywów spo?ecznych? Na to pytanie badacze nie maj? jeszcze jednoznacznej odpowiedzi. Na podstawie ró?nych eksperymentów formu?uj? jednak wniosek, ?e nasza si?a woli zu?ywa si?, gdy? ludzki system poznawczy ma swoje wyra?ne ograniczenia. Dlatego w?a?nie np. ambitna lista noworocznych postanowie? jest na ogó? z góry skazana na kl?sk?. "Je?li chcemy jednocze?nie rzuci? palenie, schudn?? i zacz?? uprawia? porann? gimnastyk?, to mamy ma?e szanse, ?eby cokolwiek zmieni?. Dzieje si? tak, gdy? dochodzi do ‘przeci??enia’ naszej woli. W takiej sytuacji, koncentruj?c si? tylko na jednym - i to najlepiej na realistycznym - postanowieniu, mo?emy faktycznie osi?gn?? swój cel" - podkre?la badacz.

JAK ?WICZY? SILN? WOL??

Niektórzy psycholodzy radz? stosowanie pewnych prostych technik, które mog? nam pomóc w stopniowym umocnieniu samokontroli. "Nie ma jednej 'magicznej' strategii umacniania silnej woli. Ale w trakcie eksperymentów stwierdzono, ?e pewne, regularnie stosowane ?wiczenia mog? poprawi? nasz? samokontrol?, mierzon? eksperymentalnie. U osób trzymaj?cych si? regularnych prostych polece?, typu: 'Nie garb si?', 'Nie przeklinaj', rezerwy silnej woli wyczerpywa?y si? wolniej. Mo?na domniemywa?, ?e sukces w takich drobnych kwestiach otwiera furtk? do dalszych, powa?niejszych zmian w ?yciu" - mówi dr Hohol. Baumeister i jego wspó?pracownik John Tierney zalecali tak?e inne ?wiczenia maj?ce wzmocni? panowanie nad sob?, np. wykonywanie ró?nych czynno?ci r?k? niedominuj?c? - czyli u osoby prawor?cznej lew?, a u lewor?cznej - praw?. Psychologiczne eksperymenty Baumeistera przynios?y jeszcze jeden ciekawy wniosek. Okaza?o si?, ?e samokontrol? obni?y? mo?e te? podejmowanie licznych decyzji, np. w trakcie zakupów. Naukowcy podzielili osoby badane na dwie grupy: cz?onków pierwszej z nich spytano, czy kupiliby okre?lone towary, np. motocykle czy marchewki, za tak? czy inn? kwot?. Osoby z drugiej grupy mia?y odpowiedzie?, czy ten?e motocykl lub marchewka jest u?yteczny, pi?kny etc., ale nie musia?y o niczym decydowa?. "Okaza?o si?, ?e pierwsza grupa - a wi?c ta, która musia?a podejmowa? decyzje: kupi?-nie kupi? szybciej od drugiej kapitulowa?a przy kolejnym zadaniu podyktowanym przez eksperymentatorów. Z tego wynika, ?e sam proces decydowania nas m?czy. A to zm?czenie os?abia nasz? si?? woli" - dodaje dr Hohol. Galopuj?ca konsumpcja mo?e zatem wywo?a? - na d?u?sz? met? - frustracj? - nie tylko nie tylko z powodu pustego portfela, ale tak?e dlatego, ?e przeci??a nasz umys? licznymi decyzjami. Czy znaczy to, ?e mamy w ogóle omija? z dala sezonowe wyprzeda?e? Nie. Psycholodzy ostrzegaj? tylko, ?e strategia "pocieszania si?" za pomoc? zakupów mo?e by? z?udna, a w dodatku - os?abi? nasz? wytrwa?o?? w postanowieniach. Pisarz: Natalia Konopielka