Superheldparodie en graphic novels - Erik Kriek

De Amsterdamse tekenaar en illustrator Erik Kriek doet veel moois met potlood en penseel. Comics, pulpmagazines en andere americana vormen voor hem een belangrijke inspiratiebron. Ook is hij een terugkerende tekenaar in het horror- en cultfilmcircuit. De Amsterdamse tekenaar is bekend door zijn eigen strips en won in 2008 de Stripschapprijs. Toch bestaat zijn meeste werk uit opdrachten voor anderen. Omdat hij vooral voor gedrukte media werkt, kunnen zijn tekeningen op onverwachte plekken opduiken. Op de toonbank van een boekwinkel, de cover van de VPRO-gids of een theaterposter. Zo kan het gebeuren dat zijn tekening op grote stationsaffiches verschijnt. In dit geval om het nieuwe album van zangeres Anouk te promoten. Omdat de muziek funk- en soulklanken heeft, tekende hij een albumcover met sixties-invloeden en snufjes James Bond-typografie.

Houtgravures

Zijn strakke, in het oog springende tekenstijl heeft soms iets weg van houtgravures uit oude boeken. Erik: “Op de Rietveld-academie maakte ik veel hout- en linoleumsnedes en kreeg zo de bijnaam ‘gutsman’. De manier van werken sprak me aan, omdat het heel grafisch is en je strakke keuzes moet maken. Er is alleen zwart of wit, geen midden. Je maakt je beeld heel planmatig, omdat je precies moet weten wat je allemaal uitspaart en wat niet.”

Arbeidsintensief

Hij vervolgt: “Sindsdien heb ik die gutstechniek niet meer gebruikt, omdat het voor illustraties te arbeidsintensief is. Toch denk ik automatisch nog in een soort kleurscheiding alsof het in hoogdruk gedrukt gaat worden. Als je dat er eenmaal in hebt zitten, is het makkelijker zo te doen. Ik teken eerst met potlood en daarover heen met penselen. De kleuren en de nabewerking doe ik op de pc.” Hij is al vijfentwintig jaar zelfstandig illustrator en kan van zijn werk leven. Zijn opdrachten lopen uiteen van illustraties voor kranten en binnen- en buitenlandse tijdschriften, logo’s, posters tot boekcovers, waarbij rake portretten een van zijn specialismen zijn.

O, you are from Holland…

Een belangrijke inspiratiebron vormen oude Amerikaanse strips, pulpmagazines en popcultuur. Erik: “Ik kom weleens Amerikaanse toeristen tegen, en dan zeggen ze: ‘O, you are from Holland. You have all the great painters. We have no culture in America.’ Dan denk ik: je bent gek. Amerika heeft de beste muziek, de beste schilders, tekenaars…, maar het is dan wat ze ‘low culture’ noemen. Er zijn een heleboel goede, onbekend gebleven illustratoren geweest van bijvoorbeeld pulpmagazines. En er zijn goede Amerikaanse striptekenaars, zoals Will Eisner. Een film als Citizen Kane heeft grote invloed gehad op een hele generatie van striptekenaars. De film had ‘getrokken shots’, met perspectief. Er werd veel met scherpte/diepte gespeeld.”

Raw

In 1994 tekende hij zijn eerste stripalbum, Gutsman Comics: een superheldparodie, waarvan tien delen zijn verschenen. Erik: “Ik ben opgegroeid met Asterix, Lucky Luke, Blueberry. Ik dacht altijd: strips zijn niks voor mij. Daar moet je veel te secuur voor werken. Ik heb daar geen geduld voor. Totdat ik halverwege de jaren tachtig het Amerikaanse comicmagazine Raw zag. Daarin stonden hele andere strips dan ik gewend was. Dat waren tekenaars die strips gebruikten voor persoonlijke expressie, in plaats van dat het heel erg een nauwkeurig verhaal moest zijn. Toen viel het maken van een strip bij mij wel op zijn plek.” Het eigenaardige van de Gutsman-strips is dat er geen tekst in staat. Er verschijnen alleen plaatjes en soms leestekens in de tekstballonnetjes. “Ik vind het leuk om met de taal van strips te spelen,” vertelt hij. “Een ballonnetje is een afspraak met de lezer van: dit zegt de figuur. Dat is zo leuk aan het medium. Je gebruikt een taal die al door anderen is ontwikkeld.” Het laatste Gutsman-album verscheen in 2007, maar de avonturen zijn nog niet af. Erik: “Het heeft een tijd stil gelegen. Mijn uitgever wil alles opnieuw uitbrengen en dan ik wil het verhaal tot een einde brengen.”

Speeltuin

Wat bij zijn tekenwerk opvalt, zijn de toewijding, liefde voor het vak en zijn oog voor details. Of het nu gaat om een illustratie in opdracht of een losse tekening. “Ik maak niet veel vrij werk. Ik heb weleens tekeningen op canvas gemaakt, en die waren snel verkocht, maar ik heb er te weinig tijd voor. Mijn strips zijn eigenlijk mijn vrije werk, mijn speeltuin. Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik een uitgever heb, die zegt: ik geef alles uit wat je maakt, ga je gang maar.” Hij is een terugkerende tekenaar in het horror- en cultfilmcircuit. Zo maakte hij posters voor de filmfestivals Weekend of Terror en De Nacht van de Wansmaak en tekent hij voor filmmagazine Schokkend Nieuws. Gefascineerd door de horror/sciencefictionverhalen van de Amerikaanse pulpauteur H.P. Lovecraft, maakte hij hiervan een selectie en bewerkte deze tot een fantastische stripbundel.

Murder ballads

Begin vorig jaar verraste hij met de graphic novel In The Pines. Hierin heeft hij vijf murder ballads van onder meer Johnny Cash en Nick Cave op eigen wijze bewerkt en omgezet in een beeldverhaal. Bij de bonus-cd worden de nummers gespeeld door de Nederlandse band Bluegrass Boogiemen, waarbij hij zelf ook zingt. Erik: “Ik ben fan van oude Amerikaanse folk, bluegrass en country, dus ik heb vooral in die richting gezocht. Die teksten van murder ballads zijn eigenlijk een soort miniromans. Hele heftige verhalen, vaak met een vrolijk deuntje erachter, dat maakt het nog griezeliger. Het zijn verhalen voor ongeletterde mensen, geen literatuur. Er zijn er honderden en ze veel lijken op elkaar. Het is vaak: louche kerel slaat vriendin dood. Ik heb geprobeerd om een diverse selectie te maken. De liedjes heb ik als uitgangspunt genomen, het verhaal heb ik zelf bedacht.”

Noormannen

Hij werkt intussen aan een nieuwe graphic novel. Erik: “Dit is een verhaal dat zich afspeelt rond het jaar 900. Het gaat over een Viking, die na het uitzitten van zijn straf voor moord, terugkeert naar zijn thuis, IJsland. Ik haal mijn inspiratie uit oude familieverhalen uit de middeleeuwen. Deze geven een heel andere kijk op Noormannen dan het clichébeeld dat we van ze hebben als barbaren.” Tussen opdrachten en andere projecten door, maakt hij soms losse tekeningen. Op zijn website is een bonte parade te zien van pin-ups, zombies, stripheldinnen en countryhelden. “Ik heb er voor mezelf wat lopende series voor bedacht,” vertelt hij. “Ik gooi nooit wat weg. En als iemand dan vraagt of ik iets leuks heb liggen, kan ik zoiets gebruiken. Zo komt mijn vrije werk toch weer ergens terecht, bijvoorbeeld op Boomerang-kaarten. www.gutsmancomics.com Door: Peter van Sparrentak