Coffeeshops steeds meer onder vuur

Experimentshops zijn bevoorrecht

Voor degenen die het gemist hebben nog even de tien experimentgemeenten op een rij: Almere, Arnhem, Breda, Groningen, Heerlen, Hellevoetsluis, Maastricht, Nijmegen, Tilburg en Zaanstad. Samen goed voor 79 coffeeshops. De commissie Knottnerus heeft in een helder rapport uitgelegd waarom deze gemeenten voor het wietexperiment zijn geselecteerd. De commissie heeft gestreefd naar spreiding over Nederland en wilde ook zoveel mogelijk shops aan de proef laten meedoen.

Bijeenkomst voor experimentshops

Het resultaat blijft toch nog onbevredigend. Er staat geen enkele grote gemeente uit de Randstad op het lijstje. En in een aantal provincies (Drenthe, Friesland, Overijssel, Utrecht, Zeeland) doet geen enkele coffeeshop mee. Dat komt vooral door een aantal spelregels waarvan het kabinet absoluut niet wil afwijken. Alle coffeeshops in een experimentgemeente moeten verplicht meedoen. Gemeenten aan de grens moeten het ingezetenencriterium actief handhaven. En alle legale cannabisproducten moeten in Nederland worden geproduceerd (dus geen hasj uit Marokko meer). Veel gemeenten die in principe wel mee hadden willen doen, maakten daarom een voorbehoud. De commissie adviseert nog om te kijken of Utrecht ondanks het gemaakte voorbehoud toch op een of andere manier mee kan doen. De twee landelijke coffeeshopbonden en 420 Consultancy organiseerden op 25 september een bijeenkomst voor de coffeeshopondernemers van de tien experimentgemeenten in Utrecht. Zij vormen de proeftuin voor nieuw beleid in heel Nederland. Het is zaak dat de experimentcoffeeshops waar mogelijk  samenwerken, zodat de belangen van de coffeeshops goed worden behartigd.

Onverantwoord

De andere 488 coffeeshops blijven de komende jaren dus nog illegaal ingekochte wiet en hasj verkopen. De landelijke koepel van cannabisondernemers Cannabis Connect heeft bij elke gelegenheid laten weten dat stilstand van het coffeeshopbeleid in de rest van Nederland gedurende de zes jaar van het experiment onverantwoord is. Uit gezondheidsoverwegingen zouden de shops die niet meedoen op zijn minst toestemming moeten krijgen om hun producten te laten testen op schadelijke stoffen. En om verdere problemen aan de achterdeur te voorkomen zou de toegestane handelsvoorraad van die shops ook groter moeten worden dan de huidige 500 gram. Vooralsnog is daar vanuit Den Haag nog geen enkele reactie op gekomen.

Handhaving ingezetenencriterium?

Daarmee is niet gezegd dat de shops die niet aan het experiment deelnemen de komende zes jaar met rust worden gelaten. Er staat een aantal zeer ingrijpende veranderingen voor coffeeshops op de rol. Om met de meest recente dreiging te beginnen. In Amsterdam gaan opnieuw stemmen op om het ingezetenencriterium actief in te voeren. De overlast van toeristen loopt daar momenteel zo de spuigaten uit, dat er hard wordt nagedacht over het terugbrengen van het aantal toeristen. Daarbij streeft Amsterdam ernaar om de als kwalitatief hoogstaand beoordeelde toeristen te behouden en de hoofdstad minder aantrekkelijk te maken voor degenen die je liever niet in de stad wilt hebben.

Hachelijke onderneming

Uiteraard is zo’n beoordeling een zeer hachelijke onderneming. Want wie beoordeelt dan welke toeristen als kwalitatief hoogstaand moeten worden beschouwd en welke niet? Het punt is dat er vanuit die gedachtegang al heel snel gewezen wordt op de aantrekkingskracht van coffeeshops op een bepaald type toerist dat niet bij iedereen even goed in de smaak valt. De oplossing om de Amsterdamse coffeeshops verboden te terrein voor toeristen te maken, lijkt dan heel logisch.

Overlast straatdealers

Dat daarmee enorme overlast van straatdealers kan ontstaan (denk aan wat er in Maastricht gebeurde toen de wietpas werd ingevoerd), lijkt mij geen ondenkbaar scenario. En dan heb ik het nog niet over de calamiteiten die je kunt verwachten op Eerste Hulpposten omdat toeristen iets anders dan zij denken van een illegale dealer kopen. Amsterdam is geen Maastricht. Het imago van Amsterdam als stad van de vrijheid verander je niet zomaar even. Ook niet met een coffeeshopverbod voor toeristen. Desondanks zien bepaalde hardliners die het aantal coffeeshops in Amsterdam (en Nederland) al jarenlang proberen terug te brengen hun kans schoon en zou het zomaar kunnen dat zij het gelijk aan hun kant krijgen door de groeiende ergernis over toeristen.

Rookverbod

Een tweede bedreiging komt vanuit het rookverbod. Het roken van tabak wordt op steeds meer plekken verboden. Het nieuwste plan is dat er een rookverbod voor alle horecagelegenheden in Nederland komt. Ook rookruimtes zijn vanaf 2022 niet meer toegestaan. In het verlengde daarvan zal het roken van cannabisproducten uiteindelijk ook in de ban gaan. Het is (juridisch) niet vol te houden om het roken van tabak overal te verbieden en het roken van cannabisproducten te blijven toestaan. Uiteraard kan cannabis op allerlei andere manieren worden gebruikt, dus in die zin is er nog wel ruimte. Maar het rookverbod is een ontwikkeling die ongetwijfeld zijn weerslag zal hebben op coffeeshops.

Schaarse vergunning

De derde - en misschien wel de grootste dreiging - is de zogenoemde schaarse vergunning. Deze vergunning is geldig voor diensten met een schaars karakter. Om iedereen gelijke kansen te geven is zo’n vergunning voor een beperkte tijd geldig. Verschillende gemeenten stellen inmiddels dat coffeeshopvergunningen hieronder vallen. Dat betekent dat een coffeeshopvergunning maar voor enkele jaren geldt. Daarna wordt deze opnieuw verloot onder gegadigden. De kans dat je hem dan weer terugkrijgt is zeer gering. In Deventer meldden zich 450 kandidaten bij zo’n verloting van een coffeeshopvergunning. Coffeeshopvergunningen zijn nu eenmaal zeer gewild. En dat zal alleen maar toenemen in de toekomst. Of een coffeeshopvergunning inderdaad als een schaarse vergunning mag worden bestempeld is overigens nog niet met zekerheid te zeggen. Daar zullen de komende jaren nog de nodige juridische gevechten over worden gevoerd.

Bevoorrecht

Kortom, ook de buiten het experiment vallende coffeeshops zullen de komende jaren te maken krijgen met veranderingen. Deelname aan het wietexperiment is in dat opzicht misschien wel de minst bedreigende verandering. Daar kun je als ondernemer nog behoorlijk invloed op uitoefenen. Je kunt immers zelf je assortiment samenstellen en bepaalt zelf bij welke van de tien producenten je inkopen doet. Daarmee kun je ook andere, nieuwe klanten aantrekken. Persoonlijk ben ik daarom van mening dat coffeeshops die in het experiment zitten bevoorrecht zijn. Zij kunnen de komende jaren wennen aan de nieuwe werkelijkheid waarbij allerlei andere spelers zich ongetwijfeld ook op de cannabismarkt zullen gaan melden.

Net als voor de experimentcoffeeshops is het voor de 488 coffeeshops die niet in het experiment zitten belangrijk om aangesloten te blijven bij een bond en samen op te trekken. Een alleenstaande coffeeshop zal de veranderingen die eraan komen niet overleven.

Meer lezen over het wietexperiment? Kijk hier!