High uit vrije wil

23 Dec 2015

De term verslaving roept bij de meeste mensen iets negatiefs op. Het verwijst naar slavernij: mensen die niet uit vrije wil kunnen handelen. Ingrid Willems, directrice van een verslavingskliniek in Eelde,legt uit hoe het werkt: “Verslaving neemt het ?beloningssysteem en het beoordelingssysteem in de hersenen over. Je leven gaat draaien om dat gedrag of om dat middel. Je kunt niet anders meer dan daarmee bezig zijn. Het is de enige manier waarop je je prettig voelt.”


De term verslaving roept bij de meeste mensen iets negatiefs op. Het verwijst naar slavernij: mensen die niet uit vrije wil kunnen handelen. Ingrid Willems, directrice van een verslavingskliniek in Eelde,legt uit hoe het werkt: “Verslaving neemt het ?beloningssysteem en het beoordelingssysteem in de hersenen over. Je leven gaat draaien om dat gedrag of om dat middel. Je kunt niet anders meer dan daarmee bezig zijn. Het is de enige manier waarop je je prettig voelt.” Verslaving wordt vaak in een adem genoemd met drugs. Zo stelt Charlotte Maes, werkzaam bij het onderzoeksbureau van de VVD, dat liberalen tegen legalisering van drugs zijn omdat deze tot verslaving kunnen leiden en daarmee de vrijheid van mensen inperken. Liberalen hebben vrijheid hoog in het vaandel staan. Daarom beschouwt de partij het beschermen van burgers tegen verslavende stoffen en gedragingen als een fundamentele plicht. “Het eigene aan de mens is dat hij in en door zijn vrijheid verantwoordelijkheid kan dragen voor zijn eigen leven. Wie vrij is, kan en mag verantwoordelijk worden gehouden voor zijn gedragingen”, schrijft Maes in een artikel op de website Sociale Vraagstukken.

Populair argument

Het is zonneklaar dat een verslaving het handelen uit vrije wil ernstig kan aantasten. Dat wordt bijvoorbeeld prachtig in beeld gebracht in de film ‘Addicted in Afghanistan’ over twee tieners in Kabul die verslaafd zijn aan heroïne, die gratis op de site van de IDFA is te zien. De jongens geven de Amerikanen de schuld van hun verslaving. Die zouden de heroïne in Afghanistan hebben geïntroduceerd. Met andere woorden, als het er niet was geweest, dan waren ze er niet aan verslaafd geraakt. Het is een populair argument bij mensen die streven naar een drugsvrije wereld. Ik kwam het laatst ook weer tegen in een opiniestuk op express.be, waarbij iemand niet begreep waarom we het beleid ten aanzien van drugs zouden versoepelen, terwijl we het gebruik van andere genotsmiddelen juist proberen in te perken. Opvallend in die redeneertrant is de vanzelfsprekende koppeling van drugsconsumptie aan verslaving.

Gewoonte?

Iemand die elke dag vijf keer bidt, of elke zondag naar de kerk gaat omdat zijn geloof dat voorschrijft, wordt doorgaans niet als een verslaafde gezien. Ook wordt niet getwijfeld aan de wilsbekwaamheid van deze persoon. Toch is diegene net zo goed beperkt in zijn handelen als iemand die elke dag na zijn werk een jointje rookt. Vaste gewoonten en rituelen zijn voor massa’s mensen ankers die hun leven inkaderen. De vraag is dan natuurlijk, wanneer wordt een gewoonte een verslaving? Is dat alleen zo als het om gebruiken gaat die we als ongezond of risicovol beschouwen? Ik wil maar zeggen dat de scheidslijn tussen een gewoonte en een verslaving niet altijd even duidelijk is. De mate waarin routines en gebruiken iemands vrijheid beperken is lastig te beoordelen. En een drugsvrije wereld betekent niet dat er geen verslavingen meer zullen zijn.

Familiefeestjes

De een gaat uit vrije wil naar de kerk, de ander loopt uit vrije wil familiefeestjes af en weer een ander slikt uit vrije wil een XTC-pilletje. Het zou goed zijn als een aantal deelnemers aan het debat over drugslegalisering zich realiseert dat de consumptie van drugs mensen niet per definitie in hun vrijheid belemmert. Je zou zelfs kunnen beweren dat de consumptie van sommige drugs juist bevrijdend werkt. Hoogste tijd dus voor het nemen van verantwoordelijkheid en het opheffen van de beperkingen op de vrijheid van drugsconsumptie.