Het grote James Burton interview.

Hoe een droom een nachtmerrie werd

“Ik heb dit niet gedaan om er rijk van te worden”

James drukt BMC directeur Scholten drie dingen op het hart. Het belang van voldoende variatie in soorten, omdat elke kruising een eigen werking heeft. Het belang van actieve benadering en voorlichting in de medische wereld: (huis)artsen, ziekenhuizen, apothekers enzovoort. En misschien wel het belangrijkste: zorg dat de prijs in de apotheek nooit hoger is dan in de coffeeshops. “Dan is het end of story” waarschuwt hij Scholten. Om een lang en pijnlijk verhaal kort te maken: het BMC slaat al deze adviezen in de wind en de introductie van medicinale cannabis wordt een fiasco. Vrijwel geen patiënt gaat naar de apotheek, na de officiële ingangsdatum in september 2003. Inmiddels heeft een tweede bedrijf een ontheffing gekregen om voor het BMC te gaan telen: Bedrocan. James verwelkomt de competitie; elke Amerikaan weet dat een monopolie slecht nieuws betekent voor de consument en in dit geval ook voor de patiënt.

Paniek

”Een van de inspecteurs van het BMC zei opeens: wat als James terug naar Amerika gaat? Dan is het meteen einde project. Dus gingen ze andere mensen zoeken. Eerst Ger de Zwaan, maar hij kweekte niet echt zelf en had niet genoeg geld om te investeren. Want het ging om forse bedragen. Dus gingen ze naar Marcel de Wit, want hij was goed bezig met Maripharm,
hij had geld om een goed lab te bouwen en goede kweekruimtes. Maar dat liep mis en toen raakte de regering in paniek: waar halen we in godsnaam een tweede kweker vandaan? Op het laatste moment kwamen ze toen met Bedrocan.” Kort daarop, in september 2003, voert Nederland legale medicinale cannabis bij de apotheek in. Maar wat een triomf had moeten (en kunnen) worden, wordt een reeks van foute beslissingen en tegenvallers. “Een aantal dingen ging vreselijk mis. De cannabis was ten eerste veel te duur, werd bestraald met gammastraling en er was maar één soort verkrijgbaar. Het was: graag of niet. Dus de meeste patiënten kozen voor het laatste. Wat ook speelde: toen ik mijn ontheffing kreeg, zei de burgemeester van Rotterdam tegen Ger de Zwaan: omdat er nu cannabis in de apotheek ligt en je moet stoppen met je stichting, mag je een coffeeshop openen voor medicinale cannabis. Zo is Ger aan zijn gedoogvergunning gekomen.”

Lach

Een aantal maanden gaat de kruik te water zonder te barsten. “Tachtig procent van alle cannabis die in de apotheken werd verkocht kwam van SIMM, maar ik leverde de overheid een hoop problemen op. Want ik was failliet aan het gaan. Voordat ik met het BMC in zee ging, leverde SIMM aan ruim 1500 patiënten. Daarna waren dat er nog 300. En het BMC kocht niks meer in, want zij hadden al snel zelf een voorraad liggen. Ik kan je een krantenartikel sturen; uiteindelijk hebben ze honderden kilo's cannabis moeten verbranden. Ze hadden het toch ook aan mij terug kunnen geven, man!” Toch weer die lach. Maar op het moment zelf was het lachen hem wel vergaan. De droom om als Amerikaan de eerste legale teler van medicinale cannabis te worden werd een nachtmerrie. “Ik mocht aan niemand verkopen behalve aan de regering. En die kocht niks meer. Als je naar de foto's kijkt uit die tijd: ik had een kas met 5000 planten. Ik mocht niet meer aan mijn oude klanten verkopen, ik kon niks. Dus werd ik boos, want ik had geld geleend, ook van mijn vader, uit zijn pensioenfonds. En ik had steeds gedacht dat het een zekere deal was, want ik had de stichting. Alles ging goed, tot de overheid zich er mee ging bemoeien. Tot dat moment verdienden we geld, we doneerden aan goede doelen en gaven ook gratis cannabis aan patiënten, kilo's en kilo's. Dat heb ik allemaal gedocumenteerd. We hebben echt heel veel mensen geholpen.”

Imagoprobleem

'Schone wiet smaakt niet' luidt de kop van een verhaal in de Volkskrant van maart 2005, anderhalf jaar nadat het eerste zakje 'officiële mediwiet” over de toonbank van de apotheek is gegaan. 'De wiet uit de apotheek kampt met een imagoprobleem', constateert de krant. 'Gebruikers klagen dat de twee verkrijgbare soorten te zwak zijn en veel duurder dan in de coffeeshop. Vorig jaar leed het Bureau Medicinale Cannabis (BMC) een strop van vier ton. Minister Hoogervorst maakte donderdag duidelijk dat hij de toekomst van de staatswiet zeer somber inziet.'

Kolossaal drama

Achter die paar simpele regels gaat een kolossaal drama schuil. Op basis van de vraag die het BMC hem voorspiegelt, is de kas en ook het aantal planten enorm uitgebreid. De kosten voor elektriciteit, huur van de kas, loon van de knippers en alle andere uitgaven lopen op tot vijftigduizend gulden per maand. Maar de vraag blijft sterk achter bij de zonnige prognoses van het BMC, de verzekeraars weigeren medicinale cannabis te vergoeden en patiënten klagen steen en been. Nog geen twee jaar na de introductie lijkt het hele project faliekant te mislukken. James heeft er slapeloze nachten van. En dan belt NOVA, voorloper van het huidige Nieuwsuur. Wil James live in de studio komen praten over de tegenvallende resultaten en de achterliggende oorzaken? Hij grijpt de mogelijkheid met beide handen aan. Lachend merkt hij zelf op dat hij dus dezelfde fout maakte als tijdens zijn verblijf in een serie maximum security prisons in de VS. Hij denkt nog steeds dat als mensen de waarheid maar kennen, het probleem zich vanzelf zal oplossen. Inmiddels is hij wijzer: 'The truth don't always set you free'. Maar goed; hij moest iets doen.

Het einde nabij

“Ik realiseerde me dat het einde nabij was. We verkochten geen cannabis meer en er zouden ook geen klanten meer komen. Dus ik deed dat interview. En ik werd vijandig. Ik liet me gaan op televisie, ik begon de vloer aan te vegen met het BMC. Ik werd echt kwaad en zei: dit klopt gewoon niet, de gammastraling klopt niet goed en de prijs is veel te hoog en maar één soort is flauwekul en blablabla. Want ik verloor vijftigduizend per maand, snap je? En ze naaiden me gewoon. Dus kort na dat interview kwamen ze bij mij en belden ze mijn advocaat in Rotterdam. En ze zeiden dat ze mijn Opiumverlof introkken. Of eigenlijk verloven, want ik had er drie. Eentje voor de recepten van de apotheken, eentje voor de onderzoeken bij TNO en de Universiteit Leiden. En ik had een Opiumverlof voor mijn 276 planten, wat toen de grootste collectie ter wereld was. Het is echt jammer dat ze dat ook geruïneerd hebben.” In het ruïneren van SIMM, de klonenbibiliotheek van de stichting, de lopende onderzoeken en wetenschappelijke samenwerkingsprojecten en het ruïneren van James en zijn gezin is het BMC zonder meer succesvol. Sinds alles in elkaar stortte in 2005, heeft James nooit meer één plant geteeld en elke interviewaanvraag geweigerd. Om niet blind te worden, koopt hij dure wiet bij de coffeeshop, die verre van ideaal is tegen zijn glaucoom.

Icoon

James Burton trad voor eerst in tien jaar in het openbaar op in de filmtent op Cannabis Bevrijdingsdag, bij het debat over medicinale cannabis. Zelf kon ik daar helaas niet bij zijn, maar hopelijk heeft hij verteld over de geblindeerde Mercedessen die jarenlang geparkeerd stonden in het Friese dorp waar hij met Linda woont. En over de helikopter die nog steeds elke twee weken boven zijn huis hangt, nu al tien jaar lang. Een prijzig staaltje intimidatie, waarover hij altijd heeft gezwegen.

Exclusief

“Weet je waarom ik dit interview geef, na tien jaar? Want dit is echt exclusief, ik ben vaak voor interviews gevraagd en ik heb al die verzoeken afgewezen. Maar ik denk dat het nu tijd is. Misschien ben ik weer stom, maar op mijn leeftijd, 68, is het nu of nooit. Wat me echt dwars zit en waarom ik weer in actie kom: ik ben onderwerp van medische studies in de VS, ik ben door de Amerikaanse justitie vervolgd als medicinale gebruiker, ik ben hier gekomen als medische vluchteling. Ik kwam hierheen om medische redenen, echt niet voor het weer of de tulpen. Maar goed, ik ben boos omdat ik met de overheid heb gewerkt, met TNO Leiden en TNO Delft, met het AMC en het UMC, ik heb kilo's cannabis weggegeven aan patiënten en onderzoekers, ik heb mijn steentje bijgedragen. Ik ben een gedocumenteerde glaucoom patiënt en ik heb 45 jaar lang cannabis geteeld. En het feit dat ik als patiënt, in een land dat denkt dat het tolerant is, niet eens het basale mensenrecht uit kan oefenen om vijf planten te telen om mijn eigen gezichtsvermogen te redden. Is dat tolerantie? Bullshit. Ik heb dit niet gedaan om er rijk van te worden. In feite ben ik gewoon blut. Ik heb twee keer in de gevangenis gezeten, ik ben mijn huis kwijt geraakt in Amerika en hier ben ik een huis en mijn bedrijf kwijt geraakt.”

What the hell?

En nog is de nachtmerrie niet voorbij. “Ze tappen nog steeds mijn telefoon af, ze vliegen elke twee weken over mijn huis met een helikopter, nu tien jaar lang. En dan hebben ze het over bezuinigen? What the hell? De overheid huurt een commercieel bedrijf in om mij in de gaten te houden. Dan word ik een beetje bang, dat doet me aan de jaren dertig denken. Ik ben nog nooit veroordeeld voor een misdaad in Nederland, ik ben een legale kweker geweest, het is allemaal gedocumenteerd. Wat er met mij gebeurt, is dat vrijheid? Als je geen plant mag kweken om je leven of je gezichtsvermogen te redden, dan ben je niet vrij, dan ben je gedesillusioneerd. Kom bij mij niet aan met vrijheid of het is een vrij land en we zijn hier tolerant, al die bullshit: bullshit”' Heeft deze Vietnam veteraan, meester kweker en pionier van medicinale cannabis in Nederland de strijd dan echt opgegeven? Gelukkig niet. “Het komt er aan. Ik doe nog veel op Facebook, ik post veel onderzoeken. Maar zelfs als ik vandaag zou stoppen, dat maakt niks uit, omdat er zo'n grote sneeuwbal is gaan rollen in Amerika, Canada, Israël... die is niet meer te stoppen. Het is gewoon een kwestie van tijd. Ik hoef dus eigenlijk niks meer te doen.”

Mensenrecht

Dat wil niet zeggen dat hij ook echt niks meer gaat doen. “Als ik het geld zou hebben, zou ik een advocaat zoeken. Ik denk dat ik onder de EU wetgeving wel kans maak. Het gaat over een mensenrecht, ik word blind zonder cannabis, waarom mag ik dan geen vijf planten kweken? Ik hoef geen veld vol, ik vraag slechts om vijf planten. Maar echt, ze hebben me afgebrand. Als je een paar huizen kwijt bent geraakt en een serieuze som geld en je hebt een paar keer in de gevangenis gezeten, dan ga je je toch afvragen of je op de goede weg bent. En echt, mijn vrouw is er helemaal klaar mee. Ik ben wel bij een advocaat geweest, maar hij zei dat ik door het hele proces heen moet van gearresteerd worden, want de uitspraak in de zaak van Wim Moorlag (MS patiënt die legaal mag telen voor eigen medicinaal gebruik, db) geldt alleen voor hem. Ik ben wel eens bij Anker & Anker advocaten geweest en zij zeiden: je moet gewoon een paar planten neer zetten en zelf de politie bellen. Dan kunnen we naar de rechter.”