Stekkencrisis? Dan maar zelf!

Er zijn wel eerder stukken over stekken verschenen in de bladen. Heel vaak zelfs vermoed ik. Maar wat heb je aan een vaag stekkenverhaal van vier nummers geleden dat je toch niet meer vindt? Want juist NU is door de crisis op de stekkenmarkt de behoefte aan stekken overweldigend. HET moment om in woord en beeld nu eens duidelijk te laten zien hoe dat stekken nou eigenlijk in z’n werk gaat. Want daar ontbreekt het in die artikelen nog wel eens aan: duidelijkheid. Stap-voor-stap, zodat een kind de was kan doen. Geen ingewikkelde schetenwappelijke details dus waar je alleen maar van in de war raakt. Die zoek je later maar op in een boek of op internet. Hier komt-ie dan: een pagina om uit te knippen en te plastificeren en aan de muur te hangen op je werkplek.

Er zijn wel eerder stukken over stekken verschenen in de bladen. Heel vaak zelfs vermoed ik. Maar wat heb je aan een vaag stekkenverhaal van vier nummers geleden dat je toch niet meer vindt? Want juist NU is door de crisis op de stekkenmarkt de behoefte aan stekken overweldigend. HET moment om in woord en beeld nu eens duidelijk te laten zien hoe dat stekken nou eigenlijk in z’n werk gaat. Want daar ontbreekt het in die artikelen nog wel eens aan: duidelijkheid. Stap-voor-stap, zodat een kind de was kan doen. Geen ingewikkelde schetenwappelijke details dus waar je alleen maar van in de war raakt. Die zoek je later maar op in een boek of op internet. Hier komt-ie dan: een pagina om uit te knippen en te plastificeren en aan de muur te hangen op je werkplek.

Laat er geen misverstand over bestaan: de onkunde over stekken is nog steeds groot. Hoe groot, merkte ik onlangs in een van mijn favoriete growshops, toen ik aan de shophouder moest uitleggen
hoe de vork nou in de steel zat. Hopelijk wil je nadat je een keer stekken hebt gemaakt niet meer anders, want echt waar, er gaat niets boven je eigen stekken! Ze zijn sterker, groeien beter, hebben meer weerstand tegen ziektes, en misschien nog wel het belangrijkste: het is superleuk en je weet zeker wat je kweekt. Geen doorgekloonde oververmoeide inteeltgenetica, maar vitaal en letterlijk vers van het mes.

Helaas ben je er met een verhaal over stekken maken nog niet. Want zo’n stek moet toch ergens vandaan komen. En dan krijg je het kip-of-het ei verhaal. Wat was er eerder: de stek of de moederplant. Je moet ’t zo zien: een stek is een takje van een grotere plant die op z’n eigen is gaan wonen. Dus om er een te kunnen maken moet je wel over zo’n grotere plant  beschikken. En daar zit ‘m nou net de kneep, want hoe kom je aan een moeder als er geen stekken te krijgen zijn? De oplossing is zaad. Jaja, ik ken de bezwaren: omslachtig, tijdrovend en dan heb je ook nog dat gedoe met mannetjes en vrouwtjes...

Maar wie echt onafhankelijk van stekkenboeren wil zijn heeft geen andere keus: wie een goede moeder wil, moet uit zaad kweken, althans de eerste keer. Daarna kun je gerust een aantal keren van stekken moeders maken. Je kunt zelfs stukjes plantweefsel opslaan in de koelkast (zie twee nummers terug) en daar later weer nieuwe moederplanten uit opkweken. Maar het moederverhaal is verhaal apart, en dat verhaal komt misschien in een volgend nummer nog wel aan bod. Nu eerst de spoedcursus stekken maken!

Benodigdheden voor het maken (en in leven houden) van stekken.

1. Een (niet bloeiende) plant
2. Een vlijmscherp mesje (lekker simpel: een scheermesje in een kurk)
3. Een scherp (wietknip)schaartje
4. Een spijker of een ander puntig voorwerp
5. Stekkenpoeder of –gel
6. Een fles pH min
7. Een pH meter
8. Stekblokjes.
   De klassieke stekblokjes zijn rechthoekige blokjes van steenwol, de (hier gebruikte) tonnetjes (van BioIbo) bevatten een mix van steenwol en perliet en passen perfect in een speciale tray, en van Plagron zijn er puur biologische tonnetjes met kokos. Allemaal goed te gebruiken. Hou er bij het aantal stekken dat je wilt maken rekening mee dat er altijd een paar zwakke zusters tussen je stekken zitten, dus neem 10% meer blokjes dan je nodig hebt aan planten.
9. Twee maatbekers of iets dergelijks
10. Een platte waterdichte bak ter grootte van het aantal stekblokjes dat je wilt gebruiken.
11. Een flesje Bugs Away, of een ander insectenwerend middel met evt. toegevoegde bladvoeding.
12. Een afsluitbaar kweekkasje. Een oud aquarium of een bewaartrommel voldoet nog beter omdat je meer de hoogte (en breedte) in kunt.
13. Transparant materiaal waarmee je de bak van boven kunt afsluiten, plastic keukenfolie of een glasplaatje bijvoorbeeld.
14. Tl buizen (kleur 33) die boven het kasje of aquarium passen. Een spaarlamp voor de plantenkweek voldoet ook prima, is alleen een beetje overkill in dit stadium.
15. Een luchtbevochtiger of een plantenspuit om water te vernevelen. Een thermometer.
16. Een hygrometer (of een gecombineerde thermo/hygrometer).
17. Een tijdschakelaar (alleen als je 18 uur licht wil geven).

Voorbereidingen

• Maak je werkruimte in orde.
  Zorg dat alles brandschoon is.
  Handen wassen hoort daar ook bij.
• Leg alle benodigdheden overzichtelijk bij elkaar.
  Je bent tenslotte een plantchirurg en dan wil je niet de hele tijd moeten zoeken naar je gereedschap!
• Maak een paar liter water met een pH van tussen de 5 en 6 en een temperatuur van ca. 20˚C klaar. Vers regenwater is het mooiste.
• Giet in de platte bak water met een pH van 5 tot 6 - voor een stuk of 60 stekblokjes een liter.
• Laat de stekblokjes in dit water een uurtje weken.
• Vul een van de twee maatbekers met hetzelfde water. 
• Vul de andere maatbeker volgens de mengverhouding van de fabrikant met de insectenwerende oplossing, gebruik hiervoor bij voorkeur ook water met een pH tussen de 5 en 6.

Actie!

• Prik met de spijker of een ander puntig voorwerp een gaatje in de stekblokjes naast het al voorgeboorde gaatje. Het gaatje moet iets boven de onderkant van het stekblokje ophouden. In dit gaatje komt straks de stek.
• Knijp lichtjes wat water uit het stekblokje zodat het niet meer zeiknat is.
  Kies een mooi takje uit. Er moeten minstens vier groeispruiten aanzitten. Hoe groter de
  bladeren hoe beter de stek zich zal ontwikkelen, vermijd al te houtige takjes.
  Snij het takje schuin af in een hoek van 45˚. Doe dit op een stuk stengel tussen twee
  bladeren of uitlopers. Zet het stengeltje direct in de maatbeker met water.
• Ga zo door tot de maatbeker vol staat. Je hebt er dan een stuk of vijf. Knip de onderste twee sets met bladeren en/of spruiten af, dit gedeelte van de stengel komt straks in het stekblokje
  te staan.
• Roer met het schuin afgesneden stengeltje een halve minuut een paar centimeter diep in de cloning-gel (mijn favoriet) of doop het in stekpoeder. De gel (poeder) bevat groeihormonen die ervoor zorgen dat het stengeltje wortels gaat vormen.
• Steek het stengeltje voorzichtig in het gaatje dat je van tevoren in het stekblokje hebt geprikt. Als het niet makkelijk naar binnen gaat, prik dan nog een keer met de spijker in het gaatje. Forceer het stengeltje niet! Knijp het stekblokje zachtjes aan rond het stengeltje.
• Knip de grote bladeren voor de helft af, zodat de stek niet teveel vocht kan verliezen. 
• Doop de stek in de maatbeker met Bugs Away.
• Zet de stekblokjes met de stekjes in het kasje of aquarium, eventueel met een laagje vochtig perliet op de bodem zodat de wortels niet gelijk droog staan als ze tevoorschijn komen. Zorg ervoor dat de bladeren elkaar zo weinig mogelijk overlappen om schimmel of rot te voorkomen.

Op de plaats: rust!

• Besproei de bak of het kasje grondig van binnen of gebruik een luchtbevochtiger om een hoge luchtvochtigheid van minstens 80% - liefst meer - te bereiken. Een hoge luchtvochtigheid is van levensbelang voor stekken, dus hou die goed in de gaten!
• Zet een thermometer en een hygrometer in de bak.
• Doe het deksel op het kasje of bedek de bak met een glasplaatje of een stuk plastic keukenfolie.
• Hang of leg de tl-verlichting boven het kasje of de bak en sluit die eventueel aan op een tijdschakelaar. 20 cm tussen plant en lamp is ideaal, maar met meer gaat het ook. Een tijdschakelaar is niet nodig als je 24 uur licht boven de stekken zet. Wie met 18 uur licht wil werken heeft er echter wel een nodig. 
• Controleer na een uur of het niet te heet is geworden. Een temperatuur tussen de 24 en 28˚C is ideaal. Hogere temperaturen zorgen ervoor dat de wortelvorming niet op gang komt. Maak de afstand tussen tl en planten wat groter als het te warm wordt of richt een ventilatortje op de buizen zodat de warmte weggeblazen wordt. 
• Bodemverwarming is heel goed voor stekken, ze hebben het liefst hun voeten warmer dan hun bladeren. Er zijn handige verwarmingsmatten met thermostaat verkrijgbaar die precies in een kasje passen, maar een gloeilamp onder de bodem werkt ook uitstekend
• Controleer regelmatig de luchtvochtigheid en vernevel bij als die te laag is.
• Na een dag vier mag de luchtvochtigheid wat lager zijn (tot 70%), maar echt belangrijk is dat niet. Zorg na een dag of vijf voor ventilatie door de transparante afdekking van de bak wat te openen, of open de daarvoor bestemde sleuven in de deksel van het mini-kasje.
• Het is normaal als de stekken de eerste dagen slap gaan hangen. Doorgaans trekt het na een paar dagen wel bij. Sommige stekken herstellen niet of zullen gele bladeren krijgen, dat zijn meestal degenen die het uiteindelijk niet redden. Maar geef de moed niet te snel op! Sommige stekken zien er niet uit maar vormen uiteindelijk toch vitale wortels. 
• Als alles verloopt zoals hier omschreven kunnen vanaf dag 7 de eerste wortelpuntjes zichtbaar worden, in ieder geval bij stekken van zaadplanten; bij stekken van een kloon duurt het meestal enkele dagen langer. Stekken die tegen dag 14 nog geen wortelgroei laten zien kunnen afgeschreven worden.
• Als er meerdere wortelpunten uit het stekblokje komen is de plant klaar om naar een wat voedzamer medium te verhuizen. Maar vanaf dit moment weet je vast wel zelf hoe het verder moet. Veel stekplezier en een overvloedige oogst! 
• Als je het stekblokje opensnijdt ziet het stengeltje er na een dag of zes zo uit.