Gevolgen speekseltest onvoldoende ingeschat
De politie mag sinds kort speekseltesten afnemen om vast te stellen of iemand onder invloed van opiaten, amfetamine of cannabis aan het verkeer deelneemt. De speekseltest lijkt eenzelfde lot beschoren als de onfortuinlijke wietpas. Het nieuwe speeltje van de politie is onbetrouwbaar. Daarnaast is niet nagedacht over de impact op honderdduizenden patiënten.
Per 1 juli 2017 is de Wegenverkeerswet aangescherpt. De politie gaat met een speekseltest controleren of een bestuurder van een auto een toelaatbare hoeveelheid drugs of medicijnen in zijn of haar speeksel heeft. Voor de toegestane dosis drugs of medicijnen is een maximum vastgesteld, net als al jaren geldt voor alcohol. In praktijk is het toegestane maximum zodanig, dat verkeersdeelname voor patiënten die op doktersadvies opiaten, amfetaminen of cannabis gebruiken strafbaar is geworden. Veel patiënten rijden al jaren probleemloos rond. Het rijverbod wijkt af van de wetenschappelijk onderbouwde adviezen die de apothekersorganisatie hanteert, bijvoorbeeld voor medicinale cannabis. Bij dagelijks medicinaal cannabisgebruik ontraden zij autorijden de eerste twee weken. Daarna kan de patiënt deelnemen aan het verkeer, mits er geen sprake is van bijwerkingen zoals een ‘high’ gevoel, euforie, slaperigheid, duizeligheid, waarnemingsstoornissen en hallucinaties.
Boete of rijontzegging
Soms vraag je je wel eens af hoe beslissingen in Den Haag worden genomen. Sinds 2002 zijn ambtenaren bezig geweest met de aanscherping van de Wegenverkeerswet die deze speekseltesten mogelijk maakt. Hoe is het dan in godsnaam mogelijk dat kennelijk niemand heeft stilgestaan bij de enorme gevolgen die de speekseltest heeft voor patiënten die vaak al jarenlang op doktersadvies opiaten, amfetamine of cannabis gebruiken!? Deelname aan het verkeer is voor al deze mensen van de ene op de andere dag strafbaar geworden, zonder dat daar ook maar iets over is gecommuniceerd. Ambtenaren van de verschillende betrokken ministeries wijzen naar elkaar. Niemand voelt zich verantwoordelijk. Ondertussen lopen honderdduizenden patiënten het risico op een boete of ontzegging van hun rijbevoegdheid. Of erger: in geval van schade is het maar de vraag of de verzekering dit dekt. Patiënten die deze stoffen gebruiken rijden dus ook nog eens onverzekerd rond.
Onuitvoerbare maatregelen
Het zal niemand verbazen dat de introductie van de speekseltest uit de koker van het ministerie van Veiligheid en Justitie komt. Dat ministerie lijkt een patent te hebben op onuitvoerbare maatregelen waar vrijwel niemand op zit te wachten. Ik zal me hier even beperken tot de maatregelen die ze op het cannabisdossier hebben genomen. Het besloten club criterium leidde ertoe dat cannabisconsumenten massaal de illegale markt opzochten. Het ingezetenencriterium, dat in sommige gemeenten nog steeds van kracht is, stuurt toeristen regelrecht in de armen van straatdealers en zorgt voor een waterbedeffect waardoor sommige coffeeshops de toeloop nauwelijks aankunnen. De buitensporige jacht op henneptelers heeft tot een vermindering van de zuiverheid en kwaliteit van het aanbod in coffeeshops gezorgd en vergroot het criminele karakter van de sector.
Publiekscampagnes
Al die maatregelen gingen gepaard met grote publiekscampagnes om burgers te wijzen op de gevolgen die de nieuwe situatie voor hun kon hebben. Kosten noch moeite werden gespaard. Filmpjes die toeristen erop wezen dat zij niet langer welkom zijn in de Nederlandse coffeeshops, flyers en geurkaarten die huis-aan-huis werden verspreid om burgers ertoe aan te zetten om melding te maken van henneptelers in hun buurt, een heuse reality politieserie die de risico’s en gevaren van de criminaliteit die gepaard gaat met hennepteelt tot enorme porties opblies. En dan heb ik het nog niet over de mediaspektakels die de grootschalige politieacties in de wietindustrie steevast vergezellen. Of de tientallen artikelen en uitzendingen van geïncorporeerde journalisten die de boodschap van politie en justitie kritiekloos overnemen.
Ongewenste neveneffecten?
Zelden vraagt iemand zich af of al deze maatregelen wel tot een oplossing leiden en of zij misschien ongewenste neveneffecten hebben. Tenzij dit zo duidelijk is, zoals bij de introductie van de Wietpas in het zuiden van het land, dat niemand er meer omheen kan. Voor het ministerie ia de strijd tegen (georganiseerde) criminaliteit en overlast leidend. Maar hun acties treffen (wellicht onbedoeld) vooral de cannabisconsument. Persoonlijk heb ik het altijd zeer opmerkelijk gevonden dat het ministerie van Volksgezondheid zich volledig afzijdig houdt, terwijl al deze maatregelen overduidelijk schadelijke gevolgen voor de volksgezondheid hebben.
Urgentie
Ook nu geeft Volksgezondheid niet thuis en neemt zij niet de verantwoordelijkheid om patiënten te waarschuwen over de verstrekkende gevolgen die de aanscherping van de Wegenverkeerswet voor hen heeft. Als ik om een reactie vraag stelt de persvoorlichter van VWS simpelweg: “VWS heeft hier niets mee te maken. Wij gaan hier niet over. Bel mijn collega bij Veiligheid & Justitie maar.” Die collega beweert op haar beurt dat er vanuit het perspectief van het ministerie van Veiligheid & Justitie niet veel is veranderd. “Het was altijd al stafbaar om deel te nemen aan het verkeer als je cannabis hebt gebruikt. Er zijn nu alleen grenswaarden vastgesteld.” Zij verwijst mij door naar haar college bij Infrastructuur & Milieu. Dat ministerie moet bepalen of er een uitzondering komt voor patiënten die cannabis, opiaten en amfetaminen op doktersadvies gebruiken. Bij Infrastructuur & Milieu stellen ze op hun beurt dat het ministerie van Veiligheid & Justitie het eerstverantwoordelijke departement is. En zo zijn we weer terug bij af en neemt niemand de verantwoordelijkheid.
Apothekers
Wat dat betreft is het een geluk bij een ongeluk dat de aanscherping van de Wegenverkeerswet niet alleen cannabispatiënten treft, maar ook patiënten die opiaten en amfetaminen op doktersadvies gebruiken. Dat zijn er namelijk honderdduizenden. De apothekersorganisatie (KNMP) zet inmiddels flink druk op de ministeries om tot een oplossing te komen. De aangescherpte wet gaat in tegen hun advies, dat gebruikers na twee weken weer veilig kunnen autorijden tenzij bijwerkingen dat in de weg staan. De KNMP vindt dat er een uitzondering moet worden gemaakt voor patiënten die bovengenoemde stoffen om medische redenen, dus als geneesmiddel, gebruiken. Ook wil de apothekersorganisatie dat de handhaving wordt uitgesteld totdat er een structurele oplossing is gevonden. Daarnaast spreekt de KNMP haar zorgen uit over de kwaliteit van de test, die een groot aantal fout-positieven oplevert.
Oplossing?
Op de website van de apothekersorganisatie staat dat de KNMP haar bezwaren kenbaar heeft gemaakt aan de beide ministeries. De bewindspersonen hebben aangegeven te beseffen dat het een urgent probleem is. Zij zoeken naarstig naar een oplossing. Hoe lang dit gaat duren weet niemand, maar er lijkt langzaam maar zeker wat schot in de zaak te komen. Dat er nog geen voorbereidingen zijn getroffen voor publiekscampagnes om patiënten op de hoogte te stellen van de gevolgen van de speekseltest, moet misschien wel als een positief signaal worden opgevat. Het zou niet de eerste keer zijn dat een wetswijziging na invoering ervan alsnog terug naar de tekentafel moet. Zolang er onduidelijk bestaat of er alsnog een uitzondering wordt gemaakt voor patiënten die bepaalde ‘drugs’ op doktersrecept krijgen, is het beter om geen auto te besturen. Ondanks het verzoek van de apothekersorganisatie om voorlopig niet te handhaven, gebeurt dat namelijk gewoon wel. Althans, dat beweert de politie. Dus, houd het in de gaten! Het rijverbod geldt overigens ook voor mensen die cannabis gebruiken voor hun plezier. Als je met een paar joints op achter het stuur kruipt, kan een speekseltest je in grote problemen brengen. Door: Nicole Maalsté
