Heeft fiscaal gedogen cannabisteelt toekomst?

Het duurde even, maar het is Brandpunt reporter Jos Slats uiteindelijk gelukt om documenten boven water te krijgen die laten zien hoe overheidsinstanties nadenken over de regulering van de achterdeur. Daaruit blijkt dat de overheid afspraken heeft gemaakt met de Belastingdienst, de FIOD, het OM en de politie.

Slats diende in januari een zogenoemd WOB-verzoek in. Dat staat voor ‘Wet Openbaarheid van Bestuur’. De ervaren journalist hoopte met zijn verzoek aan de weet te komen welke plannen de overheid met de wietsector heeft. Uit verschillende hoeken had hij signalen ontvangen dat overheidsambtenaren druk bezig zijn met het uitwerken van toekomstscenario’s, variërend van een totaalverbod tot volledige legalisering. Alle passages die hier duidelijkheid over kunnen scheppen zijn echter weggelakt in de stukken die Slats krijgt toegestuurd. Reden: “Ambtenaren moeten zich vrij voelen alle scenario’s te onderzoeken, ook als deze later niet realistisch blijken te zijn.”

Geheim houden

Dat kan natuurlijk van alles betekenen. Het zou erop kunnen wijzen dat er na al die jaren van onduidelijkheid eindelijk serieus wordt nagedacht over een vergunningenstelsel of een andere regeling voor henneptelers. Anderzijds is het een publiek geheim dat de meeste ambtenaren de bestaande wietsector het liefst tot op het bot afbreken, want ‘het zijn toch allemaal criminelen’. Het is goed mogelijk dat zij de oplossing zoeken door alleen zaken te doen met partijen die op dit moment niets met de bestaande wietsector van doen hebben. Zeg maar, welgestelde ondernemers die hun sporen hebben verdiend in de bouwsector of op andere terreinen. Beide scenario’s zouden tot een hoop onrust in de wietsector kunnen leiden. In die zin is het begrijpelijk dat de overheid die plannen voorlopig geheim wil houden.

Fiscus wil graantje meepikken

Naast de weggelakte passages over de toekomst levert het WOB-verzoek een hele berg aan informatie op, waaruit blijkt dat het niet de eerste keer is dat er vanuit overheidswege pogingen worden gedaan om meer grip te krijgen op henneptelers. Met name de fiscus lijkt graag een graantje te willen meepikken van de lucratieve wietsector. Zo heeft de fiscus in Groningen al in de jaren ’90 een project opgezet waarbij henneptelers werden opgeroepen om anoniem belasting te betalen. Ik had dit verhaal al eerder gehoord van de medicinale telers van Bedrocan, die ik zo’n tien jaar geleden interviewde voor ons boek ‘Polderwiet’, dat ik samen met mijn partner Michiel Panhuysen schreef. Bezoek ‘pooierteam’ De mannen kregen halverwege 1996 bezoek van twee belastinginspecteurs. Zij kweekten in die tijd nog illegaal: “Het was dan wel illegaal, maar we waren ervan overtuigd dat er op korte termijn mogelijkheden zouden komen om legaal te kweken, voor de coffeeshops of medische wiet. We deden iets wat voor ons gevoel – en dat van veel anderen – al bijna legaal was. We betaalden toen ook belasting, althans dat probeerden we. Een eerste poging om anoniem belasting te betalen liep niet helemaal zoals we wilden, maar leidde er wel toe dat er een keer twee mannen in een oude Mercedes de oprit opreden. Ze hadden lang haar en een van die mannen was helemaal in het leer. Wij wisten niet wat eraan kwam, het waren net kruisingen tussen een kamper en een Jezusfiguur. Eén van de mannen had een tas bij zich met een computer. Ze kwamen binnen en stelden zich voor als ambtenaren van de Belastingdienst. “Ja,” zeiden ze, “we zien er misschien wat vreemd uit, maar wij zijn het zogenaamde pooierteam van de belasting.”

Flyers belastingdienst bij coffeeshops

“Die vogels deden dus ook de coffeeshops. Wij waren de eerste telers bij wie ze op bezoek kwamen. Ze vonden het wel leuk eigenlijk. Ze zeiden dat ze wel wisten waar we mee bezig waren en dat we op hun lijst stonden. Ze vroegen ons of we wilden meewerken aan een project om alle cannabistelers via coffeeshops de ruimte te geven om belasting te betalen. Daarvoor hadden ze al een berg flyers bij verschillende coffeeshops neergelegd. Die flyers zijn helaas bij de SGP-fractie in de Tweede Kamer beland en die heeft er vragen over gesteld in de Tweede Kamer. Daarna werd in één keer een streep door het project gezet, maar wij hadden ondertussen al een brief in huis van de Belastingsdienst dat wij de zaken geregeld hadden.”

Geheimhoudingsplicht

Bij de documenten die journalist Jos Slats met zijn WOB-verzoek vergaart, zit ondermeer een rapport dat de Groningse belastinginspecteurs indertijd opstelden. Daarin deden zij uitgebreid verslag over hun werkwijze om henneptelers over de streep te trekken om inkomstenbelasting te betalen. Naast het uitdelen van flyers, lieten zij in het ‘circuit’ weten dat zij inzicht hadden in het elektriciteitsverbruik, waardoor ze telers zouden kunnen traceren door middel van hoog stroomverbruik. In de flyer benadrukten zij dat de informatie die de fiscus uit de aangiften zou verkrijgen onder de geheimhoudingsverplichting viel. Letterlijk stond er: “De door de fiscus verkregen informatie kan niet worden uitgeleverd op eigen initiatief van de belastingdienst, noch op aanvraag van een andere overheidsdienst.” Spontane aanmeldingen Telers die zich vrijwillig zouden meldden, werd beloofd dat er te praten viel over inkomsten die zij in het verleden hadden verworven. Als de fiscus op een andere manier achter hun teeltactiviteiten zou komen, viel er weinig meer te praten. De actie leidde volgens de belastinginspecteurs tot spontane aanmeldingen van telers die de actie van de Belastingdienst als een stapje richting legalisering beschouwden. In het eerste jaar haalden zij 1,2 miljoen gulden van 45 telers binnen. Voor de toekomst verwachtten zij zo jaarlijks 5 miljoen gulden aan belastinginkomsten binnen te kunnen halen in hun regio.

‘Legaal tintje’

Naast de financiële baten voor de schatkist zou het hennepproject ook op andere fronten positief uitwerken. Het Financieel Dagblad schrijft hier op 14 juli 1998 over: “Niet alleen kreeg het werk [van henneptelers] zo een legaal tintje, ook konden de kosten, zoals de hoge energielasten, van de winst worden afgetrokken. Verder kon de betaalde BTW op bijvoorbeeld de dure warmtelampen worden verrekend met de verkregen omzetbelasting. Een bijkomend voordeel was dat kwekers giftige afvalstoffen naar de officiële innamepunten durfden te brengen.” De gedurfde aanpak leek dus op allerlei fronten voordelen te hebben.

Gedupeerd

Toch was niet iedereen even laaiend enthousiast over het ‘fiscale gedoogproject’. Tweede Kamerleden Van de Camp en Reitsma (CDA) en Schutte (GVP) stelden Kamervragen over het project. Zij konden niet verkroppen dat henneptelers ongestraft hun gang konden gaan en beschouwden de aanpak van de Belastingdienst als een glijdende schaal richting legalisering. De toenmalige staatsecretaris Vermeend stelde dat het toegestaan is om inkomstenbelasting te heffen over inkomen dat is verkregen door strafbare feiten. Maar uiteindelijk kon hij niet voorkomen dat de Belastingdienst verplicht werd om belastingbetalende telers te melden bij het OM en de politie.

Geheimhoudingsplicht vervallen

De gedupeerde telers kregen een brief waarin hen te kennen werd gegeven dat de geheimhoudingsplicht vanaf maart 1998 was komen te vervallen: “Indien een belastingplichtige kosten en lasten in aftrek brengt waarvan de inspecteur bekend is dat die verband houden met een misdrijf, wordt dit gemeld aan Justitie […] Een en ander betekent dat zodra nu door controle of anderszins, bijvoorbeeld door ontvangst van een belastingaangifte, blijkt dat uw illegale activiteiten niet zijn beëindigd, de Belastingdienst aangifte doet bij het openbaar ministerie.” Hiermee kwam het hennepproject van de Groningse Belastingdienst abrupt tot een einde. Maar bij de fiscus zal ongetwijfeld nog regelmatig zijn teruggedacht aan de misgelopen inkomsten uit de wietsector. Terug naar nu. Slats ge-WOB-te stukken doen vermoeden dat een nieuwe ‘pooierteam-achtige aanpak’ in de maak is. Het zal mij benieuwen of fiscaal gedogen in die plannen nog een tweede kans krijgt. Door: Nicole Maalsté