‘Alles wat de VOCM heeft voorspeld is helaas uitgekomen'

Na vijftien jaar hield de Vereniging Officiële Coffeeshops Maastricht (VOCM) het deze zomer voor gezien. Voorzitter Marc Josemans en het enig overgebleven bestuurslid Pieter Arends heffen de vereniging op. In een exclusief interview blikt Josemans terug op vijftien jaar strijd, binnen en buiten de rechtbank. "Ons gedoogbeleid barst uit zijn voegen, het is nauwelijks nog uitvoerbaar en zit vol tegenstrijdigheden. Er komt dus een verandering, zoveel is zeker."

Na vijftien jaar hield de Vereniging Officiële Coffeeshops Maastricht (VOCM) het deze zomer voor gezien. Voorzitter Marc Josemans en het enig overgebleven bestuurslid Pieter Arends heffen de vereniging op. In een exclusief interview blikt Josemans terug op vijftien jaar strijd, binnen en buiten de rechtbank. "Ons gedoogbeleid barst uit zijn voegen, het is nauwelijks nog uitvoerbaar en zit vol tegenstrijdigheden. Er komt dus een verandering, zoveel is zeker."

-Op 18 juni kwam eindelijk de langverwachte uitspraak van de Raad van State over het ingezetenencriterium. Hoe heb je die dag beleefd?
“Ik vond het een zwarte dag voor het drugsbeleid, de volksgezondheid van mede Europeanen en zelfs voor de democratie. Het gaat er bij mij nog steeds moeilijk in dat één persoon, zijnde de burgemeester, alleen mag beslissen over belangrijke zaken als volksgezondheid, handhavingsaspecten, leefbaarheid, werkgelegenheid en economische input. Dit alles terwijl de burgemeester niet eens gekozen mag worden door de bevolking. Discriminatie is toegestaan, overlast wordt niet relevant bevonden en nut en noodzaak van coffeeshopbeleid doen niet langer ter zake. Een zwarte dag dus.”

-Wat zijn je belangrijkste bezwaren tegen de redenering en de uitspraak van de RvS?
“De uitspraak gaf een dubbel gevoel. Voor de Tilburgse en Maastrichtse coffeeshops die deze zaak gevoerd hebben was er geen winst. Als je een burgemeester hebt die liever moralistische symboolpolitiek toepast in plaats van er een realistische visie op na te houden, ben je dus als coffeeshophouder de pineut. Zo eenvoudig ligt het nu. Het was echter goed nieuws voor al die burgemeesters die weigerden het illegale circuit te voeden middels het omstreden verbod op niet ingezetenen, lees buitenlanders. Zij weten nu dat de minister hen niet kan dwingen om dit criterium toe te passen: dat is geheel hun eigen keuze. Dat is zeker een winstpunt: vergeet niet dat in Limburg alleen in Maastricht het I-criterium geldt. Onze voormalige buitenlandse klanten, maar ook neder-Belgen en Neder-Duitsers kunnen nu in ieder geval ergens anders terecht zonder gecriminaliseerd te worden. Verbazingwekkend vind ik om in de uitspraak te lezen dat de Raad van State er nog steeds van uit gaat dat het I-criterium in nagenoeg het hele land wordt toegepast, terwijl een onderzoek van onder andere Nicole Maalsté duidelijk aantoont dat dit maar in vijftien procent van de coffeeshopgemeentes het geval is. Hoezo landelijke richtlijn en landelijke toepassing?”

-Is met deze uitspraak het spreidingsplan voor de coffeeshops in Maastricht ook van de baan?
“Nee, de Raad van State stelt zelfs dat het spreidingsplan gewoon mag doorgaan. Bizar, want het uitgangspunt voor dit plan was in 2007 de spreiding en ontvlechting van verkeersstromen van buitenlandse bezoekers. Nu deze toch niet meer naar binnen mogen vervalt uiteraard ook de noodzaak tot spreiding. De ondernemers worden nu alsnog gedwongen door de gemeente -en de gemeenteraad- om de vooraf ingediende bouwplannen te realiseren, maar nu onder de noemer van overconcentratie. Dat is pure kapitaalvernietiging, deze ondernemers staan dus voor een groot dilemma.” 

-Wist je al van tevoren dat de VOCM zou stoppen bij een negatieve uitspraak van de Raad van State?
“Het bestuur van de VOCM heeft voor de eerste maal in 2009 aangegeven dat het tijd werd voor een bestuurswissel. Aangezien er sinds 1993 geen overdracht van vergunningen in Maastricht mogelijk is, komt er dus geen nieuw bloed instromen. Het huidige bestuur heeft er vijftien jaar op zitten, en zeker geen gemakkelijke jaren! Het was dus wel vooraf bekend dat dit bestuur zou stoppen, maar er meldde zich geen opvolgers. Dan houdt het een keer op. De laatste lastercampagne van onze burgemeester en de politie heeft zeker aan deze beslissing bijgedragen.”

-Kun je daar iets meer over vertellen?
“De lastercampagne van onze burgemeester, die al in 2012 stelde dat de VOCM leden straatdealers zouden inhuren, is ver beneden ons niveau. Destijds hebben we het er maar bij gelaten, al  verwonderden we ons er wel over dat iemand op die positie zich bezig houdt met roddel en verdachtmakingen. Toen bekend werd dat burgemeester Hoes een relatie met een zeer jonge “toy-boy” had, stonden er alweer beschuldigingen in de krant: ook nu weer zouden de coffeeshops dit hebben uitgelokt. Uiteraard was het gewoon de vrije keuze van de burgemeester en hadden wij ook daar niks mee te maken. En nu worden dan onderzoeksjournalisten, de politiechef en een criminoloog op ons gezet. Het resultaat? Een voorpagina met nog een flink artikel waaruit zou moeten blijken dat wij dus sinds 2012 “acteurs inhuren om te doen alsof ze straatdealers zijn”. Ik vraag me daarbij dan wel af hoeveel dat wel niet zou moeten kosten: ze steken en slaan elkaar voortdurend overhoop, dat kan niet goedkoop zijn... De criminoloog heeft het “van horen zeggen” en de politie stelt dat er geen “keihard bewijs” is. Dus hebben wij meteen opgevraagd welk bewijs er dan wel is, maar dat krijgen we niet. Blijkbaar is het wel correct om dit soort stukken via de media in scene te zetten, maar krijgen de “verdachten” niks van bewijs te lezen of te zien. Wij zijn dus een onderzoek naar laster gestart. Dat is dus het niveau waar we na vijftien jaar overleg op uit zijn gekomen. Ondertussen lachen de straatdealers en de harddrugshandel zich een driedubbele hernia! Het is te hopen dat de Maastrichtse gemeenteraad alsnog in actie komt, anders zal het van kwaad tot erger gaan. Je kunt je stad niet als proeftuin laten gebruiken door een stel moraalridders die om politieke redenen de justitiële belangen het drugsbeleid laten bepalen. Dat was nooit de bedoeling van de Opiumwetgever: die had de volksgezondheidsbelangen voor ogen, zonder daarbij te willen discrimineren.”

-Betekent de uitspraak van de Raad van State het definitieve einde van je coffeeshop Easy Going?
“Nee. Omdat wij in april 2013 door de rechtbank Limburg in de bestuursrechtelijke procedure in het gelijk zijn gesteld en de persrechter een dag later zelfs op televisie stelde dat de Maastrichtse coffeeshops weer aan buitenlanders mochten verkopen, zijn wij op 5 mei 2013 weer opengegaan voor buitenlanders. En vervolgens door het Openbaar Ministerie en de burgemeester weer gesloten. Die zaak loopt ook nog. Pas als alles is afgehandeld zal de beslissing over definitieve sluiting worden genomen.”

-Heb je weleens overwogen uit Maastricht te verhuizen met de coffeeshop?
“Nee, ik geloof niet in vluchtgedrag. Slecht beleid moet je proberen aan te vechten met alle rechtelijke middelen die je ter beschikking staan. Wegrennen en elders opnieuw dezelfde discussie moeten voeren brengt je geen stap verder. Laten we niet vergeten dat moralistische symboolpolitiek zichzelf uiteindelijk altijd afstraft, dat zien we nu wel aan de sterk afgenomen veiligheid in Maastricht.”

-Ga je nu met pensioen?
“Nee, daarvoor ligt het onderwerp mij te na aan het hart. Maar na dertig jaar voorlichting en informatie verstrekken en proberen samen te werken met lagere en hogere overheden mogen de keuzes voor iedereen duidelijk zijn. Kies je voor een realistische benadering, of blijf je tegen beter weten in roepen dat “al die troep maar verboden moet worden”? Ons gedoogbeleid barst uit zijn voegen, het is nauwelijks nog uitvoerbaar en zit vol tegenstrijdigheden. Er komt dus een verandering, zoveel is zeker. Welke kant het daarbij opgaat is tot op heden niet aan te geven, maar voorlopig is het de verkeerde. Zolang de overheid criminaliteit rondom en illegale verkoop van softdrugs faciliteert, en dat doet ze de laatste jaren meer dan ooit, moeten we met zijn allen zeer waakzaam blijven.”

-Als je terug kijkt op 15 jaar VOCM, wat zijn dan de hoogtepunten in het bestaan van de vereniging?
“Ik denk dat de belangrijkste doelstelling is bereikt: informatie en voorlichting verstrekken over welk doel een coffeeshop nu precies dient. In vijftien jaar zijn we erin geslaagd om in de regio het verschijnsel coffeeshop en haar bezoekers te “normaliseren”, de schimmigheid die er vroeger rond dit onderwerp hing is volledig weg. Daar doet ook een weerbarstige burgemeester niks aan af. Bezorgde ouders, beleidsmakers en politici, zowel uit Nederland als uit het naburige buitenland, hebben onze voorlichtingsbijeenkomsten bezocht. Meestal verlieten de mensen dan op het einde van de avond voorlichting in de shops met een heel andere indruk dan ze vooraf hadden. Uiteindelijk heeft iedereen die ooit een coffeeshop heeft bezocht zelf de gezellige en relaxte sfeer die daar hangt mogen proeven. Een van de weinige plekken waar er wel degelijk aan de scheiding van de drugsmarkten wordt gewerkt, maar ook een plek met een waardevolle sociale functie.”

-De gemeente heeft nu geen aanspreekpunt meer bij de coffeeshopbranche in de stad; wat gaat dat betekenen voor de toekomst?
“De gemeente moet nu met alle veertien coffeeshopeigenaren afzonderlijk in gesprek en onderhandeling. Dit betekent in de praktijk waarschijnlijk veel meer moeite en inspanning van de zijde van de gemeente, maar ook het risico dat de ondernemers tegen elkaar uitgespeeld worden. Dat laatste risico is groter met een kwaadwillende burgemeester. We weten in Maastricht dat we die hebben, dus zullen we op onze hoede moeten zijn. Het is wel opmerkelijk dat de Maastrichtse gemeenteraad van meet af aan tegen dit I-criterium is geweest, maar tot op heden de burgemeester niet dwingt op zijn schreden terug te keren. Blijkbaar vind een meerderheid dat niet nodig. Vreemd, want 23 van de 39 zetels zijn tegen toepassing van het I-criterium.”

-Hoe is op dit moment de situatie voor wat betreft dealers en overlast in de stad?
“Maastricht is in enkele jaren tijd volgens de criminaliteit statistieken van een van de meest veilige steden van Nederland naar de meest onveilige stad gedegradeerd. Dit zijn onderzoeken van justitie en het CBS, maar ook de misdaadmeter van het Algemeen Dagblad geeft aan dat burgers in Maastricht meer overlast op straat ervaren dan in de vier grote steden! Alles wat de VOCM de gemeenteraad en het college vooraf heeft voorspeld is helaas uitgekomen. Er zijn diverse organisaties van straatdealers actief, de sfeer is grimmig. Harddrugstoerisme wordt hierdoor niet aangepakt maar versterkt en de economische input van die voorheen 1,8 miljoen buitenlandse bezoekers is zo goed als weg, samen met de bijbehorende werkgelegenheid in en buiten de shops. Er worden opeens mensen vermoord, steekpartijen en vechtpartijen behoren al tot de dagelijkse kost. Ik krijg mails van buitenlanders die al jaren in Maastricht wonen en met hun auto met buitenlands kenteken opeens nergens meer veilig zijn, binnen een minuut na het parkeren worden ze omringd door agressieve straatdealers. En als klap op de vuurpijl heeft Maastricht blijkbaar opeens wel een gedoogbeleid voor harddrugs dealers ontwikkeld: vorige week werd er een straatdealer met 50 gram heroïne opgepakt, even later stond hij weer buiten. En de dag erna werd hij weer met soft- en harddrugs opgepakt. Dus een buitenlandse coffeeshopbezoeker trekken we het vel over de oren vanwege een joint, maar kom je voor harddrugs, dan hanteren we blijkbaar andere regels. Als hier niet snel iets aan wordt gedaan, dan is het met de Maastrichtse leefbaarheid zeker gedaan!”

-Heb je nog een boodschap voor je klanten?
“Ik ben blij dat er wel degelijk fatsoenlijke burgemeesters bestaan die iedereen een kans geven om cannabisproducten aan te schaffen en te consumeren, zonder ze daarbij als tuig en uitschot te bestempelen of anderszins te demoniseren. Dat er nog gemeentes zijn waar de gemeenteraad wel degelijk in meerderheid kiest voor lokale belangen -openbare orde, veiligheid- van de burger en daarbij de burgemeester weinig keuze laat. Daardoor is er voor onze voormalige klanten een veilige plek waar ze nog steeds terecht kunnen. En we zien wel degelijk dat in het buitenland steeds meer (gedoog)beleid voor cannabisconsumenten wordt ontwikkeld. De VOCM stelt al jaren dat coffeeshoptoerisme een zelf oplossend verschijnsel zal blijken te zijn. Maar hoe krampachtiger wij in Nederland omgaan met regulering en uiteindelijk legalisering van cannabis, hoe langer het duurt voordat we met onze buurlanden een gelijkluidend cannabisbeleid zullen voeren. Dat lijkt nu nog een eeuwigheid weg, maar gaat toch gebeuren omdat dit de enige realistische optie zal blijken te zijn.”