Opstelten steeds verder onder druk

De kritiek op de ramkoers van minister van justitie Ivo Opstelten (VVD) op het gebied van cannabis neemt toe. De Eerste Kamerfractie van coalitiegenoot PvdA lanceerde een frontale aanval op zijn cannabisbeleid en zelfs steunpilaar en partijgenoot Onno Hoes, burgemeester van Maastricht, keert zich nu tegen de minister. De vraag is of de kentering nog op tijd komt..

De kritiek op de ramkoers van minister van justitie Ivo Opstelten (VVD) op het gebied van cannabis neemt toe. De Eerste Kamerfractie van coalitiegenoot PvdA lanceerde een frontale aanval op zijn cannabisbeleid en zelfs steunpilaar en partijgenoot Onno Hoes, burgemeester van Maastricht, keert zich nu tegen de minister. De vraag is of de kentering nog op tijd komt..

Als Opstelten dacht dat de roep om regulering van cannabis wel zou verstommen als hij maar vaak genoeg blafte dat daar niets van in kwam, dan heeft hij zich vergist. Het aantal gemeenten dat het burgemeestersmanifest Joint Regulation heeft ondertekend is inmiddels gestegen tot 54. Samen huisvesten die gemeenten driekwart van alle Nederlandse coffeeshops. De Heerlense burgemeester Paul Depla (PvdA), één van de opstellers van het manifest, liet eind juni weten dat de acht Limburgse coffeeshopgemeenten nog dit jaar een vergunning gaan verstrekken aan een of meer bedrijven om gereguleerd cannabis te telen voor de Limburgse coffeeshops. 

Eén van die acht gemeenten is Maastricht, waar VVD coryfee Onno Hoes burgemeester is. Tot voor kort steunde Hoes elke repressieve maatregel van zijn partijgenoot Opstelten, inclusief de vermaledijde wietpas. Nog steeds moeten de coffeeshops in Maastricht niet-ingezetenen de toegang weigeren. Maar als het gaat om de achterdeur van de coffeeshop en regulering van de teelt heeft Hoes een draai gemaakt. Bij het programma Nieuwsuur zei hij eind juni: “De opstelling van minister Opstelten en van de meerderheid van de Kamer is dat we eigenlijk onze ogen dicht doen voor wat zich aan de achterkant afspeelt. Dus je kunt wel blijven doorgaan met dit beleid, maar het is een beetje dweilen met de kraan open. Als we die achterdeur gaan legaliseren en als we zicht gaan krijgen op de productie, dan weten we ook: wat is nou crimineel en wat is nou niet crimineel?” 

Nog schadelijker voor Opstelten was het optreden van PvdA Eerste Kamerlid Guusje ter Horst in dezelfde uitzending van Nieuwsuur. Zij kwam vertellen dat de PvdA de halsstarrige houding van de minister niet langer kan accepteren. Gevraagd naar de draai van Onno Hoes constateerde Ter Horst koeltjes: “Het is bekend dat de VVD verdeeld is op dit punt. Er zijn VVD leden, ook van de Tweede Kamer, die er vóór zijn om de wietteelt en het aanleveren aan de coffeeshops te gaan reguleren. En er zijn ook VVD leden die daar zeer tegen zijn. Feit is dat een meerderheid van de Tweede Kamer nog steeds de minister steunt. Dat geeft hem ook de titel om te zeggen: ik doe niks. Daarom hebben wij als PvdA in de Eerste Kamer gezegd: wij kunnen dit niet langer accepteren en wij gaan vanuit de Eerste Kamer proberen om de opvattingen van de minister te beïnvloeden.”

Ter Horst was minister van binnenlandse zaken en zes jaar lang burgemeester van Nijmegen, een van de meest progressieve coffeeshopsteden van ons land. Een politiek zwaargewicht, die weet waarover ze het heeft. In gesprek met Nieuwsuur presentator Twan Huys onthulde ze de ware reden achter het stug volgehouden ‘njet’ van Opstelten.

Huijs: “Heeft u het hem persoonlijk voorgelegd?”

Ter Horst: “Ja, ik heb het hem persoonlijk voorgelegd.”

Huijs: “Wat was zijn antwoord, toen u zei: dit kan niet?”

Ter Horst: “Zijn antwoord was: ik wil niet de minister zijn die de geschiedenis in gaat om de soft drugs in Nederland te legaliseren.”

Huijs: “Maar wacht even, dat is een persoonlijke kwestie, het gaat dan om het ego van de minister?”

Ter Horst: “Niet om het ego, maar hij zegt: dat zal niet gebeuren zolang ik minister ben. En ik vind dat de minister zich niet zo zou moeten opstellen. Er zijn echt grote problemen in Brabant en Limburg en ik vind dat hij moet gaan praten met die gemeenten of met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten om te zorgen dat dit probleem wordt opgelost.”

De PvdA fractie in de Eerste Kamer zal tegen de “growshopwet” stemmen. De behandeling van die wet werd vlak voor het zomerreces uitgesteld. Het wetsvoorstel maakt alle zogenaamde “voorbereidingshandelingen voor hennepteelt” strafbaar, inclusief het verstrekken van informatie over die teelt. Concreet: een werknemer van een tuincentrum kan voortaan worden vervolgd voor het verkopen van potgrond, als hij of zij “een redelijk vermoeden” had kunnen hebben dat die voor wietplantjes zou worden gebruikt. Bladen als Soft Secrets en Highlife Magazine zouden eigenlijk verboden moeten worden als deze wet ongewijzigd wordt aangenomen, en duizenden websites, Facebook pagina’s en internetfora zouden terstond offline moeten worden gehaald.   

Ook zonder steun van de PvdA kan het wetsvoorstel rekenen op een meerderheid in de Eerste Kamer. Behalve de VVD zijn ook de PVV en de drie christelijke partijen CDA, ChristenUnie en SGP vóór de growshopwet en samen hebben deze partijen veertig van de vijfenzeventig zetels in de Eerste Kamer. Dat is het slechte nieuws. Het goede nieuws is dat die meerderheid erg krap is en dat er ongewoon veel kritiek op het wetsvoorstel is gekomen van deskundigen en adviescolleges. De belangrijkste taak van de Eerste Kamer is het controleren van de kwaliteit van nieuwe wetgeving en de growshopwet is een juridisch gedrocht. Hoe ga je bijvoorbeeld bewijzen dat iemand “een redelijk vermoeden” had moeten hebben dat een klant zijn aankoop zou gaan gebruiken om wietplantjes te kweken? 

 En dan zijn er nog de lokale experimenten met regulering van de teelt. Ter Horst verwacht dat die er hoe dan ook gaan komen, vertelde ze bij Nieuwsuur. “Ik denk dat Opstelten links en rechts wordt ingehaald. Je ziet nu al dat gemeenten, zonder dat ze daarvoor de toestemming van de minister hebben, starten met experimenten. Er zijn gemeenten die zeggen: wij blijven binnen de grenzen van de wet, Amsterdam zegt dat bijvoorbeeld. Maar er zijn ook gemeenten die heel nadrukkelijk de grenzen van de wet zullen opzoeken. Ik verwacht dat dat steeds meer zal gaan gebeuren. Als de druk op de minister toeneemt, ook door wat er in die gemeenten gebeurt, dan verwacht ik dat de minister een andere koers zal gaan varen.”

Dat Paul Depla de grenzen van de wet op wil gaan zoeken, staat vast. In de Volkskrant van 7 juli lichtte hij zijn plannen toe en haalde snoeihard uit naar de minister. Depla: “Wat mij stoort is dat Opstelten geen enkele oplossing aandraagt. Hij maakt er een ideologische strijd van, verschuilt zich achter internationale verdragen en houdt intussen een onlogisch, hypocriet systeem in stand. De minister bromt alleen maar: boeven vangen. Terwijl het huidige systeem juist bestaat bij de gratie van boeven.” Het is Depla menens: de impasse moet worden doorbroken. “Genoeg is genoeg. Niet de minister bepaalt wat wel en niet mag in dit land. Laat een onafhankelijke rechter daar maar eens over beslissen.”

Een proefproces dus. Heerlense ambtenaren ontwikkelen op dit moment een gedetailleerd plan voor één of meer cannabisplantages, die jaarlijks tienduizend kilo moeten gaan leveren aan de 34 coffeeshops in Limburg. Depla denkt aan één kas in Noord- en eentje in Zuid-Limburg. Het is niet de bedoeling dat de overheid zelf gaat telen, dat doen gecertificeerde bedrijven. Er hebben zich al vijf ondernemers gemeld. Dit najaar moet het plan klaar zijn. De vraag is nog hoe de gemeente een proefproces uit kan lokken zonder zelf de wet te overtreden. Depla in de Volkskrant: “Een mogelijkheid is dat een geselecteerde teler naar de rechter stapt omdat wij een vergunning weigeren. In Veendam draait een bedrijf voor medicinale wiet. In enkele Amerikaanse staten en Uruguay wordt ook al wietteelt toegestaan. Dat kunnen allemaal gronden zijn om het hier ook toe te laten.”

Diezelfde redenering gaat op voor de Social Cannabis Club Domstad in Utrecht. Wethouder Victor Everhardt (D66) is even vastberaden als Depla om de impasse te doorbreken. 

De gemeente Utrecht heeft anderhalve ton gereserveerd voor het project, vooral om juridische kosten te dekken. 

Everhardt zal zich niet zomaar gewonnen geven. 

Ondertussen zal de verdeeldheid binnen de VVD eerder groter worden dan kleiner. 

Dankzij Maurice de Hond (peiling 5 december 2013) weten we dat liefst 65 procent van de VVD stemmers vóór legalisering is. Het is geen toeval dat een rasopportunist als Onno Hoes de bakens heeft verzet. 

Bij steeds meer VVD’ers zal het besef door dringen dat Opstelten met zijn hennepoorlog aan de verkeerde kant van de geschiedenis staat. De vraag is of de kentering op tijd zal komen om de growshopwet en het minstens zo domme plan voor een 15% thc maximum tegen te houden.