Meer wortels = Meer toppen

De groei van dikke toppen is ongetwijfeld je ultieme doel, maar verwaarloos het fundament waar je planten op groeien niet! Wanneer je je concentreert op een gezonde wortelgroei zul je beloond worden met gezondere planten en grotere opbrengsten.

De groei van dikke toppen is ongetwijfeld je ultieme doel, maar verwaarloos het fundament waar je planten op groeien niet! Wanneer je je concentreert op een gezonde wortelgroei zul je beloond worden met gezondere planten en grotere opbrengsten.

Laten we het om te beginnen over een ding eens zijn: de wortels zijn het belangrijkste deel van je plant. Wortels zijn verantwoordelijk voor het afleveren van water en mineralen. De hoeveelheid water en voeding die een plant opneemt is direct gerelateerd aan z’n groeisnelheid en uiteindelijk de afmetingen van de toppen die hij produceert. Zonder een goed ontwikkelde wortelzone ga je geen goed ontwikkelde toppen krijgen.

Maar wortels zorgen wel voor zichzelf, toch? Ja, tot op zekere hoogte is dat waar. Toch kunnen  wortels als ze niet krijgen wat ze nodig hebben beschadigd raken, en dat is het moment waarop problemen zich kunnen aandienen. Een beschadigde wortelzone is kwetsbaar en de natuur zal daar gebruik van maken door ten aanval te trekken. Ziektes (of ziekteverwekkers) zullen de wortelzone binnendringen en in het gunstigste geval de groei vertragen, en in het slechtste geval een hele oogst ruïneren.

Hoe voorkom je dus zo’n aantasting? Ten eerste: geef de wortels wat ze nodig hebben. Een goed gedraineerde en zuurstofrijke wortelzone die schoon is en op de juiste temperatuur wordt gehouden - zo dicht mogelijk in de buurt van 22°C - zorgt voor gezonde en gelukkige wortels.

Een belangrijk gegeven dat je zou moeten motiveren om voor de wortels te zorgen is dat wanneer ze gestrest zijn wortels een hormoon afgeven dat ethyleen wordt genoemd. Dit hormoon wordt door sommige ziekteverwekkers herkend als een signaal van zwakte en dus het teken om in de aanval te gaan!

De belagers: de Bad Guys

Wortelproblemen ontstaan wanneer ziekteverwekkers de wortels belagen. Simpel gezegd is een pathogeen een organisme dat een ziekte bij planten veroorzaakt. Ze bevinden zich overal om ons heen (in sommige gevallen zelfs binnenin ons!) en zijn onschadelijk zolang planten zich in goede gezondheid bevinden. Maar zodra je planten beschadigd of gestrest raken slaan ze toe.

Ken je vijand; hier volgt een korte uitleg over de twee meest algemene ziekteverwekkers in de wortelzone.

Rhizoctonia 

Deze in de bodem aanwezige schimmel veroorzaakt wortelrot bij zaailingen en jonge planten. Als een plant is aangetast kunnen er in de grond dunne witte draadjes zichtbaar zijn en verschijnen mogelijk rood-bruine vlekken op bladeren en stengels.

Als Rhizoctonia koprot veroorzaakt ontwikkelt zich een schimmelring rond de steel, daarmee de voedselvoorziening naar de rest van de plant afsnijdend. Wanneer het de hoofdstengel van een zaailing aantast zal de hele plant afsterven.

Rhizoctonia floreert onder vochtige en warme omstandigheden. Als het aanwezig is kan het worden onderdrukt door er voor te zorgen dat planten niet worden overbewaterd en de temperaturen in de kweekruimte niet te hoog zijn - hetzelfde geldt voor een preventieve toediening van Trichoderma.

Als je al je planten verliest aan Rhizoctonia, zorg er dan voor dat je alle aarde en dood plantenmateriaal uit je kweekruimte verwijdert, waarna je de ruimte grondig schoonmaakt en opnieuw begint. 

Pythium

Van alle ziekteverwekkers bij planten zorgt Pythium voor de meeste schrik bij thuiskwekers, zeker bij degenen waar de planten met naakte wortels op hydrosystemen als NFT of aeroponica staan.

Pythium is beter bekend als wortelrot of verwelkingsziekte. De symptomen zijn makkelijk herkenbaar: de groei van de plant raakt verstoord, bladeren vergelen en sterven uiteindelijk af en de wortels worden bruin, slijmerig en zijn makkelijk af te breken.

Pythium is een spore die zich in zowel water als de lucht bevindt en ook in jouw kweekomgeving aanwezig is, hoe schoon die ook is. Er bestaan talloze manieren waarop het je ruimte kan binnendringen. Het komt binnen op je schoenen, je kleding, je handen, etc. Het komt ook binnen via water, zeker als je water afkomstig is uit bronnen en natuurlijke waterlopen. Het is dus belangrijk om je kweekomgeving schoon te houden en schoon water te gebruiken om aan je planten te geven. 

Maar als Pythium toch al altijd in de buurt van je planten aanwezig is, waarom vallen dan niet al je planten ten prooi aan wortelrot? Het is belangrijk om te onthouden dat Pythium een ‘secundaire besmetting’ is, die je planten alleen aantast als ze al ziek of beschadigd zijn, of onder minder dan optimale condities groeien. Pythium maakt gebruik van ziek of beschadigd weefsel om wortels te koloniseren en verwelkingsziekte en wortelrot te veroorzaken. 

In de natuur komt Pythium vaak voor in akkerland en zand, in vijver- en beekwater en dode wortels van eerder geoogste gewassen. Soms is het al aanwezig in potgrond en ook dringt het heel makkelijk de wortelzone binnen door het gebruik van vies gereedschap of dito potten, of slechte hygiëne in het algemeen. Ook wordt aangenomen dat varenrouwmuggen en oevervliegen betrokken kunnen zijn bij het verspreiden van Pythium.

Pythium kan ernstige wortelrot veroorzaken omdat het nauwelijks concurrenten heeft die z’n activiteit kunnen afremmen. Als Pythium een bed met stekken besmet, of er bij het vermeerderen besmet water is gebruikt, kunnen de verliezen enorm zijn. De wortelpunten, uiterst belangrijk voor de opname van water en voedingsstoffen, worden als eerste aangetast en sterven af, waarna Pythium sporen de gehele wortelzone overnemen en zich zelfs tot in de hoofdstengel van oudere planten verspreiden.  

Wat te doen tegen ziekteverwekkers

Het is dan wel een cliché, maar als het gaat om ziekteverwekkers in de wortelzone is voorkomen beter dan genezen. Zorg dat je planten gezond zijn, en ze zullen veel minder vatbaar zijn voor een aantasting. 

Zorg vanaf het allereerste begin voor hygiëne - zaalingen en stekken lopen het grootste risico omdat ze nog jong en volop in ontwikkeling zijn. Zorg evoor dat je werkplek schoon is en kies je medium met zorg.  

Gebruik steriel stekgereedschap - snijden in een plant geeft ziekteverwekkers de gelegenheid een plant binnen te dringen, dus zorg dat deze gereedschappen schoon blijven.

Wissel regelmatig van moeders - in een gezonde moederplant kunnen nog steeds ziekteverwekkers aanwezig zijn die besmetting veroorzaken wanneer er stekken van worden genomen. Als je doorlopend problemen met stekken hebt, is het heel goed mogelijk dat de moederplant daarvan de oorzaak is.

Verplant voorzichtig - een beschadigde wortel maakt het voor ziekteverwekkers mogelijk binnen te dringen, dus zorg ervoor jonge plantjes voorzichtig te behandelen als je ze verpot.

Zorg voor een goede ventilatie en voldoende luchtbeweging - luchtbeweging in de kweekruimte zorgt voor gezonde planten. Luchtbeweging is ook belangrijk omdat het helpt bladschimmels te voorkomen die planten kunnen verzwakken. 

De hulpjes van Moeder Natuur: de Good Guys

Je hebt dus je kweekruimte schoon geschrobd, de gezondheid van je moederplanten gecontroleerd en bent extra voorzichtig geweest bij het verpotten van jonge planten, alle belangrijke huishoudelijke factoren die belangrijk zijn voor het gezond houden van je plantenwortels. Het is goed om te weten dat als je op zoek bent naar wat extra hulp er gelukkig enkele natuurlijke hulpmiddelen bestaan waarmee de thuiskweker zijn voordeel kan doen, hoewel ze misschien een tikje vreemd kunnen lijken...

Wat is het eerste waar je aan denkt als je het woord ‘schimmel’  hoort? Schimmelige badkamers en etensresten? Doof die joint en ga je huis schoonmaken! Hoewel bepaalde schimmelsoorten ongetwijfeld schadelijk zijn, heeft Moeder Natuur een paar trucjes achter de hand die verrasend genoeg tot dezelfde familie behoren als de vijand.

Mycorrhiza

Mycorrhiza betekent letterlijk ‘schimmelwortel’. Mycorrhiza dringt de wortelzone van een plant binnen op zoek naar voedsel. Door dat te doen helpen deze schimmels de wortels om mineralen op te nemen uit het kweekmedium. De extra opname van voedingsstoffen leidt tot een snellere ontwikkeling en groei. 

Wanneer ze aan aarde of kokos wordt toegevoegd vestigen Mycorrhiza schimmels zich en gaan een symbiotische relatie aan met de wortels door elementen af te breken en opneembaar te maken voor planten, terwijl ze zichzelf voeden met de koolhydraten die de plant produceert. Je kunt ze je voorstellen als een verlengstuk van de wortels dat de voedselopname en ontwikkelingssnelheid vergroot. 

Mycorrhiza schimmels vergroten de opname van voedingsstoffen doordat ze een fijn web van garenachtige draden - hyphae genaamd - vormen die als verlengstuk van het wortelsysteem fungeren. Op elke halve centimer met Mycorrhiza geënte wortel kan wel 3 meter hyphae groeien. De diameter van de schimmelhyphae kan een vijfde van zelfs de kleinste wortelharen zijn en ze kunnen vele malen langer worden, waardoor het delen van het kweekmedium kan bereiken waar plantenwortels op eigen kracht niet bij kunnen. Door tot dat moment onbereikbare voedingsstoffen in het kweekmedium aan te boren, krijgt de plant meer voeding en is het waarschijnlijker dat hij zijn optimale potentieel, oftewel grotere opbrengsten, bereikt. 

Mycorrhiza schimmels zijn in het bijzonder nuttig om de plant te helpen voedingsstoffen op te nemen die in het kweekmedium niet bijzonder mobiel zijn, zoals fosfor en kalium - sleutelelementen voor dikke toppen!

Producten met Mycorrhiza schimmels zijn bij de vakhandel te koop en kunnen kunstmatig aan aarde en kokos worden toegevoegd. Wanneer je dergelijke producten gebruikt hoop je natuurlijk dat de Mycorrhiza schimmels niet alleen de groei en gezondheid van de planten verbeteren, maar ze ook beter bestand maken tegen stress, zoals temperatuurschommelingen, over- of onderbewateren en aantastingen door wortelziektes. Soorten van stress die bij elke kweker bekend zijn, of hij nu ervaren is of een nieuweling!

Trichoderma

Trichoderma zijn schimmels die in vrijwel alle grondsoorten en andere habitats aanwezig zijn. In natuurlijke bodems zijn ze gewoonlijk de meest voorkomende schimmelsoorten. In de meeste kweekmedia op basis van compost zal Trichoderma zitten... en daar is een goed reden voor... Lees verder...

Van de Trichoderma soorten die verkrijgbaar zijn bij growshops is bekend dat ze alle ziekteverwekkende schimmels die voor problemen zorgen onschadelijk kunnen maken. Ze werken op twee niveaus:

Trichoderma is een parasitaire schimmel die actief een wortelzone overneemt en het schadelijke ziekteverwekkers als Pythium en Rhizoctonia lastig maakt daar ruimte en voeding te vinden. Heeft het zich eenmaal op plantenwortels gevestigd, dan signaleert Trichoderma de aanwezigheid van andere organismes die zich in de buurt bevinden en groeit daar naar toe. Vervolgens krult de Trichoderma zich rond de organismes en breekt de celwanden daarvan af door enzymen af te scheiden die de schadelijke organismes verlammen en uitschakelen!  

Eenmaal in contact met wortels koloniseert Trichoderma het worteloppervlak en penetreert enkele lagen van de wortel, wat er voor zorgt dat planten hun natuurlijke verdedigingsmechanismes ‘inschakelen’, waardoor ze weerbaarder worden en minder vatbaar zijn voor een besmetting. Denk maar aan vaccinaties die je krijgt als je op reis gaat; wanneer je lichaam wordt aangevallen produceert het anti-lichamen om de indringer te bestrijden. Hetzelfde gebeurt hier. Door zich te weren tegen de binnendringende Trichoderma verstevigt de plant z’n verdedigingslinie waardoor het voor ziekteverwekkers moeilijker is binnen te dringen.

Mycorrhiza zorgt dus voor een snellere ontwikkeling en een hogere groeisnelheid, terwijl Trichoderma de verdediging en bescherming tegen ziekteverwekkrs voor z’n rekening neemt. Maar wacht even, als je aandachtig hebt gelezen denk je misschien: ik wil allebei, maar als Trichoderma zo agressief is, brengt het dan de Mycorrhiza niet om zeep die ik in de wortelzone breng? 

In heel wat wetenschappelijke onderzoeken zijn de effecten van het tegelijkertijd toevoegen van beide nuttige schimmelsoorten in de wortelzone bestudeerd, en de eensluidende uitkomst daarvan is dat beide hun aparte taken uitvoeren en synergetisch samenwerken in plaats van elkaars werking op te heffen. 

Uiteindelijk gaat het er om dat de aanwezigheid van nuttige schimmels in de wortelzone een verzadigingspunt zal bereiken, afhankelijk van de hoeveelheid voedsel die de schimmels tot hun beschikking hebben. Zorg er dus voor dat de omstandigheden in orde zijn, voeg je nuttige schimmels minstens eenmaal per dertig dagen toe, zorg dat er voldoende voedingsstoffen in de wortelzone aanwezig zijn en laat Moeder Natuur haar werk doen. Veel kweekplezier!